naririnig mo ba?
ang bell ni manong na nagtitinda ng ice cream.
ang mga huni ng iba't ibang klase ng ibon.
ang mga harurot ng mga ikot jeep.
naririnig mo ba?
ang mga tawanan ng mga magkakaibigan
mga kuwentuhan, mga tanong at makabuluhang talakayan.
naririnig mo ba?
ang mga lapis at bolpen ng mga estudyante
na kumakayod sa mga papel:
husay
sa bawat ukit.
naririnig mo ba?
ang mga yapak ng mga iba't ibang klase ng Pilipino at talino
sa kalyeng binudburan ng mga dahong acacia
dangal
sa bawat apak at kumpas ng kamay,
sa bawat hinga.

naririnig mo ba?
ang mga salitang mapanlinlang, mapang-alipusta
ang mga sigaw sa sakit,
hiyaw sa hapdi, dahil sa
mga hampas at palo
ang mga tama ng mga kamao
naririnig mo ba?
ang mga iyak
ang mga hikbi ng mga kaibigan
para sa mga kapatid nilang nasaktan.
ang mga hagulgol ng mga magulang
na nawalan ng anak:
mga puso, mga pamilyang
hindi na buo.
wasak,
nasira na.

naririnig mo ba?
ang mga boses na nananawagan na
"tama na"
"utang na loob, itigil niyo na"
kasi
hanggang kailan pa
tutugtog ang ng paulit-ulit-ulit
ang sirang plaka ng karahasan
na patuloy na naririnig sa panahong ito
mula pa sa mga nagdaang dekada?

nakakalungkot, hindi, nakakasuklam
ang mga mapaminsalang kaganapan na nangyayari
sa ating mahal na pamantasan.
ang tawag sa atin ay mga
iskolar ng bayan,
para sa
bayan
pero paano tayo mabubuhay nang para sa iba
kung paminsan hindi nga makita ang
pagmamahal at respeto sa atin mismo,
mga kapwang magkaeskwela.

hahayaan na lang ba natin ang ating mga sarili
na magpadala sa indak ng
karumaldumal na kanta ng kalupitan?
hahayaan na lang ba ang mga isipan na matulog.
hahayaan na lang ba ang mga puso na magmanhid.
kailan pa?
tama na!
nabibingi na ang ating mga tenga.
nandiri. nagsasawa.
oras na para itigil ang pagtugtog ng mga nota.
oras na para tapusin ang karahasan.
oras na para talunin ang apatya at walang pagkabahala.
oras na para sa hustisya.
oras na para sa ating lahat,
estudyante man o hindi, may organisasyon man o wala
na tumayo, makilahok at umaksyon
para pahilumin ang sakit,
para itama ang mali.
oras na para sindihan ang liwanag dito sa diliman.
oras na para mabuhay ang pag-asa ng bayan.

“It's being here now that's important. There's no past and there's no future. Time is a very misleading thing. All there is ever, is the now. We can gain experience from the past, but we can't relive it; and we can hope for the future, but we don't know if there is one.”

― George Harrison

Ang kamusmusan daw ang pundasyon kung gusto mo’ng magkaroon ng matibay na kinabukasan. Dahil ang isipan daw ng isang paslit ay tulad sa Tabula Rasa (blank slate) na magandang sulatan ‘pagkat tiyak ang kalinisan. Nasa labi ng isang musmos ang katotohanan at nakikita nang kanyang mga mata ang malinaw na mga kaganapan at naririnig n’ya ang bawat katagang binibigkas dalisay man ito o masama nang walang halong alinlangan.

Subalit may mga paslit na hindi na makikita ang kanilang kinabukasan dahil maagang nawawala ang kanilang buhay. May mga paslit na sa muarang edad ay marami ng lamat ‘pagkat dangal nila’y hinapak ng mga hinayupak. Mga inosenteng paslit na dahil sa maling pagkonsenti nang mga hangal na magulang ay naging mga pasaway at salot sa lipunan. Naging sinungaling ang kanilang mga murang labi kaya’t natutong magtahi ng mga k’wentong mali. Naging mapurol at mabalasik na tulad sa isang asong ulol.

Nagsisiksikan sila sa mga madidilim na eskinita habang sumisinghot ng solvent at lumalaklak ng syrup. Nagumon sa bisyo at kalaswahan, binaon sila ng sistema. Naging mga dilingkwenti at walang kwenta. Nasayang na buhay, nasayang na panahon. Ang iba ay bigla na lang tumutumba kapag tinamaan ng bala o di kaya ay nahagip ng saksak sa tagiliran. Mga makabagong desaparecidos na bigla na lang naglalaho sa dilim ng gabi.

Hindi ko na mabilang ang mga eksena sa telibisyon na tulad nito: binatilyo nawawala, dinukot daw nang mga di-kilalang lalake makalipas ang ilang araw natagpuan na patay. Binaril, tinadtad ng saksak. Riot sa kanto mga kabataan nagsagupaan. Nagpaluan, nagsaksakan at may nagpaputok pa ng baril – patay bumulagta na lang bigla. Sabi ni Rizal ang kabataan ang pag-asa ng bayan; hindi mali ka Pepe, ang kabataan ay hindi pagasa ng bayan kundi sila na ang panlaban sa mga sagupaan. May mga pick-up girls na nahuli sa kalye, ilan taon daw ito? Disisyete anyos lang, putang-ina naman hija kabata-bata mo pa bakit naging pakantot kana? Grabe! May gatas ka pa sa labi puro kantutan na ang alam mo bwesit kang bata ka.

Mga kabataan na pag-asa sana ng inang bayan bakit kayo nagkaganyan? Hindi n’yo ba naiisip ang iyong magiging kinabukasan? Bakit kayo nagpapatangay sa mga tuksuhan at mga walang kwentang huntahan? Meron pa kayong mapupuntahan, ang kabiguan ay hindi isang hangganan. Umahon kayo sa pagkakalugmok habang meron pang paraan. H’wag n’yo sanang sayangin ang inyong buhay.

Walang sukat ang damdamin at wala rin itong tugma,
Ang wagas na pag-ibig o nagbabagang galit ay walang ritmo,
Lahat ng ito ay dapat na lumaya. Sumabog na tulad sa bulkan
Kung kinakailangan o di kaya ay dumaloy na tulad sa agos ng ilog.
Ganito ang malayang taludturan na aking tinatangkilik, oo alagad ako
Ni Walt Whitman at hindi ko ito ikinakahiya.

Hindi ko kinakailangan na bumilang ng mga araw, lingo at buwan,
Hindi ko kailangan na pagandahin ang mga salitang isusulat ko.
Totoo na gusto ko ring sumikat at makilala ng balana ang maging tanyag
Na tulad ng iba. Subalit wala akong balak na itakwil ang aking tunay na
Saloobin, hindi ko isasakripisyo ang aking nararamdaman para lang
Tanggapin at kilalanin ng iba.

Minsan mala-sutala pero mas madalas ay magaspang na tulad sa sako
Ang mga salitang ginagamit ko. Hindi ako nanunuyo sa halip madalas ako’ng
Nagmumura at nang-uusig. ‘Pagkat yan ang laman ng aking dibdib at hindi
Ko ito ikinakahiya. Malaya ako na tulad sa malayang tauldturan na itinataguyod ko.
Putang-ina ko man kahit hindi ako ma-publish gagawin ko parin ito.

Hindi ko pakikinisin ang magaspang na katotohanan, hindi ko pababanguhin
Ang nangangalingasaw na kaganapan ang isusulat ko ay ang tunay lamang.
Magiging tapat ako sa aking damdamin, hindi ko uulolin ang aking sarili at hindi
Ako mag-iinarte sapagkat hindi naman ako artista. Hindi ito Sunugan o Flip Top ito ang
Tunay na ako na s’yang nagsasalita. Hindi ko kailangan na magpatawa.

Ang tunay na makata ay naglalahad ng katotohanan hindi ng mga salitang
Gustong mapakinggan lamang ng mga taong bumabasa ng kanyang mga tula.
Walang sukat at walang tugma ganito ang tunay na demokrasya. Damdamin ko
Ang magdidikta, ito ang panginoon ng aking panulat.

Kling Klang....  Kling.. Klang..

Tunog ng kampana'y sumisigaw ng kagalakan,
Amihan hanging sumisimbolo ng isang Banal na kaarawan.

Saanman pumaroo't-pumarito'y puno ng kasiglahan;
Mga hapag-kaina'y dinadagsa ng iba't-ibang kasaganaan,
Mumunting kislap sa bawat bahay ay pawang madadaanan,
At mga magigiliw na parol sa bawat poste'y isa-isang nagtitingkaran.

Habang ang lahat ay masiglang nagkakantahan,
Isang lalaki ang naglalakad sa makipot na eskinitang daanan,
Maruming damit, gusgusing katawan,
Balbasing mukhang mistulang mga puno sa isang mayabong na kabukiran.

Pasuray-suray n'yang tinahak ang kadiliman,
Dala ang isang boteng alak na kanyang nag-iisang kasamahan.
Mga lasing na hakbang ay pilit binibitawan,
Mumunting yapak patungong bahay na kubli sa kasayahan.

Pagdating sa bukana, bote'y itinapon sa pintuan.
Nagsusumigaw at pilit humihiyaw na siya'y agad na pagbuksan.
Isang babaeng puno ng pasa't sugat ang kanyang naalinagan;
Mayuming mukhang naging busangot ng dahil sa kahirapan.

Ilang minuto pa'ng nakakaraan,
Isang nakakakilabot na sigaw ang pumagitna sa masasayahang kantahan,
Iyak na pilit tinatago, pinipigilan ngunit sa huli'y sumuko't mabilis na nagsilabasan.

Ang katanungan, ano nga ba ang dahilan ng kasuklam-suklam na sigaw na nasaksihan?

Mistulang iyak ng pagkahabag ng kalangitan
Ang unti-unting nagsipatakan.
Ulang nakisabay sa nakakakilabot na kalagayan -
Binubugbog ng lalaki ang asawa; ang kanyang pinangakuan ng pag-iibigan,
Isang taon pa lamang ang nakakaraan!

Dugo'y nag-unahan sa pagpatak,
Nagsimula sa kanyang kaibuturan binaybay hanggang sa kanyang talampakan.
Babae'y nanghina't nagsumamo
Na tigilan na ng kabiyak ang pambababoy dito at sa *anghel sa tiyan nito.

Ngunit ang tainga niya'y nagmistulang sungay;
Walang bahid ng pag-aalinlangang pinagpatuloy ang maling labanan.
Tengang-kawali't pinag-igihan pa'ng pagsipa't pagsuntok sa tinuturing n'yang kalaban.

Dala ng matinding droga, ang haligi ng kabahayan ay naging sundalo't kaaway sa sarili niyang tahanan.
Mistulang militar na naging ispeya't traydor sa dapat sana niyang pinagsisilbihang kaharian.

Ilang araw pa'ng nakalipas, isang nakakabangungot na kaganapan,
Ang naging usap-usapan sa pamayanan.
Isang inang nilapastangan ang nakitang walang malay, duguan at butas ang sinapupunan.

Sa gitna ng pighati't panlulumo,
Ang kampana'y muling umiyak ng pakikiramay.
Tunog ng madamdaming dalamhati.
Musikang malumanay,
.......dahan-dahang naghahatid sa inosenteng sumakabilang buhay.


*Kling Klang... Kling.. Klang..

Wala na bang pag-asa?
Ang dating magandang pagsasama,
Nagsimula sa mga matatamis na ngiti,
Onti-onti ng nawala at hindi na nakabawi.

Minsan ako'y napapaisip at nagtataka,
Nangungulila na ika'y muling makasama,
Mga matang puno ng luha,
Na dati'y kumikislap sa tuwa.

Gusto magtanong bakit ganito?
Bakit kailangan **** lumayo?*
Mahirap bang ayusin ang lahat?
Ang pagsasama ba natin hindi sapat?

Hindi ba't sabi mo,
Walang magbabago?
Sa mga tulang isinulat mo,
Nasaan na tayo?

"Ikaw ang laging nandyan sa ano mang kaganapan,
Kaya asahan mo, hinding hindi ka iiwan magpakailanman—"

hindi ikaw ang dahilan kung bakit siya nakangiti
hindi ikaw ang unang una niyang maiisip
sa unang pagbukas ng kanyang mga matang nakapikit;
hindi ikaw ang kanyang unang kakausapin
sa tuwing siya'y masaya,
malungkot, nagdudusa, at nasasaktan
hindi rin ikaw ang unang taong kailangan niya
tuwing siya'y nakakaramdam ng pagiging mag-isa

hindi talaga 'ikaw.'

ang ikaw na palaging siya ang iniisip
unang pagmulat pa lang ng mata sa umaga
ang ikaw na bukambibig ang pangalan niya
kahit ang iba'y rinding rindi na
ang ikaw na palaging nag-aabang sa pinto
nagbabakasaling babalik siya
at ang ikaw na naghihintay
kahit nakakagago na

hindi rin ikaw, at hinding hindi magiging ikaw
ang 'siya' na gusto niya
ang siya na importante sa buhay niya
na kahit ano mang pagsubok, ay siya at siya pa rin
ang siya na palagi niyang binabati ng magandang umaga
ang siya na ang mundo niya
at ang siya na kahit kailan
ay hindi magiging ikaw

hindi ikaw,

hindi talaga ikaw ang huli niyang maiisip
bago niya ipikit muli ang kanyang mga mata
hindi ikaw ang masayang kaganapan na maaalala niya tuwing siya'y nalulungkot
at hindi ikaw ang isang pulang rosas na kanyang pinili sa hardin ng iba't ibang bulaklak

kahit kailan naman ay hindi naging ikaw
hindi naging ikaw ang "siya" at "tayo" na iniisip niya
hindi naging ikaw ang pinaplano niyang masayang panimula pagkatapos ng masakit na katapusan
hindi naging ikaw, at hindi magiging ikaw

dahil iba ang "ikaw" at "siya"
ang siya na pilit niyang kinukuha ang atensyon
at ikaw na pilit namang kinukuha ang atensyon na hindi para sayo.

1.     Ang pagyao nya'y tulad sa hangin

         di mawari'y tila isang banyuhay ng init

         na sumakbibi sa iyong pusong bato

         na sa kalauna'y lumamig at lumisang tuluyan.



2.      Sa di kaginsa-ginsay na kaganapan

         ika'y nag-aral mabuhay

         batid ang dalamhating hatid ng halumigmig

         na dala ng luha at ng bagong umaga



3.      Sa pag bukang liwayway

         ako'y sisigaw at tatanaw

         batid ang samyo ng ala-ala

         patuloy sa pagunita sa pagsintang tangan sa paglisan



        naninimdim



        ngunit magpapatuloy lamang.

Sa lugar na malawak
mga paa ay di magawang makatongtong at nanatili lumulutang
Pangyayari na di kailanman magaganap

Kathang isip ay isalin
sa gawa at nang maging
ang kaganapan sa imahinasyon matutupad
Magpursigi sa gusto
Imahinasyon ay totoo

Sa pamamagitan ng patpat ay gumuhit sa lupa ng larawan
kung ano ang nakikita sa harapan
ay sandalan ng likuran

Lalangin ang layunin
na sa buhay ay may kahalagahan
sa bisyo't sugal kung nahahalina
Dumikit sa dating landas at kasaysayan

Pagmamahal na maging mito
Isang buang, tumatahol na aso
Di na isasalin pa
sa wika na nasnaw ng dila
Maaalala muli ang pagmamahal na di nagmamaliw

Katorse de Agosto
Ngayong kambal-taon
kaganapan di na wasto
para bang koraL sa taLon

Pinigilan kong huwag humawak ng pLuma
ngunit sadyang malapit sa akin ang tugma
na tila ba regalo Lulan sa loob nitong papel de hapon
Ako'y napasulat at tuluyang humugot sa mahiwagang kahon

A-kinse na pala, akin ngang namalayan
Alas-dos impunto nang relo aking tiningnan
Bagamat nga dahil sa ang hapag-sulatan ko ay kapos na
Hindi naman ito ang kataposan para sabihing ang tula ko ay tapos na...

Makandadohan man tayo sa pintoan ng kapalaran
At itrangka sa atin pati na ang bintana ng tadhana
MagiLiw pa rin akong bumabati sa bawat isa na makababasa
sa tulong nitong teknolohiya sa panahon ng pandemiya...

Kamusta na po ba kayo?
sa bagong normal na pamumuhay
Ikaw, ako, siLa... Lahat tayo !
Gawin pa rin nawang pormal itong ating buhay

Hindi man nga natin ngayon nakikita yaong kalaban...
Kinikita pa rin naman maituturing nating kaibigan !
" Siya ang Liwanag, ang tamang daan sa katotohanan at ang  B U H A Y  "
hanggang dito na lamang, hanggang sa muLi, nagmamahal... TULA~Y

© 08/15/20
solEmn oaSis

Matagal-tagal na ang nakalipas mula sa huling beses kong magsulat ng tula
Pag sinabi kong matagal, ang ibig kong sabihin
Ay ilang araw na ang nakalipas
Nang hindi ako nakabubuo ng tula
Nasanay kasi akong halos araw-araw akong may naisusulat
Kung di man buong tula
Kahit ilan mang linya
Nasanay kasi akong lahat ng aking nakikita
Ay ginagamit kong inspirasyon
Sa pagbangon
Sa paghugas ng pinggan
Sa pagkain ng hapunan
Sa pagsampay ng labada
Hanggang sa pagpikit ng mga mata
Hindi ako nauubusan
Ng salitang nais isulat o ibigkas
Ngunit sa mga nakaraang araw
Ay hindi ko yun naramdaman
Pareho lang naman ang kaganapan
Pero tila nawala ang aking mga salita
Pareho lang naman ang aking ginagawa?
Bakit nawala bigla ang aking pagiging manunula?
Ang pagbangon ay nanatiling karaniwan
Hanggang pagpikit nang mata
Wala namang mahalagang kasulat-sulat ng tula
Hindi ko mawari
Kung ano ang nangyari
Hindi ko matukoy
Katamaran ba ito? Pagod? Antok? Ano ba itong nararamdaman ko?
Hindi ko matukoy
Kasi wala akong maramdaman
Alam mo yung pakiramdam ng paang manhid?
Aba syempre hindi, kasi wala naman itong nararamdaman.
Sa totoo lang, hindi ko alam
Kung ano ang punto ng tulang ito
Hindi ko alam kung ano ang pinagsasasabi ko
Sa simula hanggang dulo
Pero kahit papaano
Mabuti at nakapagsulat muli ako

Sa ngalang makahiya ay nawawari
Palaging nag-iisa at nangingimi
Daho'y tumitikom kapag nasasagi
Kahiman sa patak ng ulan sa gabi
ay tila may alerhiya't pangangati

Di nababatid kung mayro'ng ipagsabi
Dalawin ng hangi'y siya rin magtimpi
Sinanay na pumipinid ang sarili
Kaya lubhang masukal maiintindi
Nakikitang walang pahayag 't lunggati

Sa banayad na sanggi'y humahapdi
Ang buong tangkay ay parang nababali
Sinadya na labis ang sanggalang dagli
Sapagkat takot na mahipo parati
At sa kinabukasa'y bubuka muli

Matampuhing halamang namamalagi
Sa diwa'y natigalgal nang kumukubli
Anong alamat 't  pinanggalingang uri
Bakit ang iba ay ayaw kumandili
Sa lalang ng D'yos nasasaktan sa anggi

Lapain man ng pantas ang mga bahagi
Ay di matalos kung bakit tumutupi
Ang kaganapan ng agham 'y lumalapi
Sa pagkagulumihanan ng pagsuri
Guwang sa bahay ng dunong nanatili

Yaon taglay na mga tinik ay mumunti
Madalas nagagambala't inaapi
Ng mapangahas na palad at daliri
Dahil sa tingi'y manunusok ang gawi
Tinuring kapintasa'y ikinamuhi

Kung hahawaka'y nangungulubot dali
Umuurong ang awra kahit tanghali
Duwag sa damdamin - puro atubili
Nagbabantulot ang kilos at ugali
Balasik na katangia'y itinanggi

Gago, di ko na alam,
Ako'y sadyang nawindang,
Di ko kayang bitiwan,
Ako'y nalulungkot ng tuluyan.

Di ko talaga alam bakit?
Bakit? Bakit? Bakit nga ba?
Bakit nga ba di ako maalis sa aking isipan aking sinta?
Bakit nga ba tila luluha ako nung nakita kita.

Alam kong utak ko'y kumitid,
Iniwan ang katalinuhan pati prinsipyo,
Alam ko sa sarili kong ito'y aking mali,
Subalit di ko kayang bitiwan, sadyang mahapdi.

Sa kauna-unahang pagkakataon,
Ako'y parang di maka-ahon,
Sa lalim ng kalungkutan,
Sa lalim ng aking isipan.

Di ko na alam anong susunod,
Ano pa nga ba ang susunod na kaganapan,
Ng kwentong malato pa sa katapusan,
Ano ba ang susunod na tunggalian?

Ilang beses ba akong masasaktan?
sa paulit-ulit na kaganapan?
pikit mata kong tinatanggap bawat sulat **** mahal mo siya.
nagbibingi-bingihan yung mga tainga ko
pilit sinasalo ng puso na hindi ako, kahit tayo.
ano nga ba tayo?
hindi ko na napapansin kung pinaglalaruan mo lang ako
sa bawat oras gusto ko ikaw
pinapatakbo ko yung mundo ko sayo
pinipilit kong ibaling atensyon ko sa iba pero hindi pa rin
kasi ikaw at ikaw pa rin ang gusto nitong puso kong tanga
sabik, oo sabik akong mayakap ka kahit kayakap kita
uhaw ako sa pagmamahal na kahit kailan sayo ko lang nadama.
baliw na baliw itong isipan ko at pagod na
alam kong kahit tayo ngayon bukas hindi na
dahil malabong maging ikaw at ako hanggang dulo
dahil kung may dulo pa ang dulo, hanggang doon na lang ako.

Sa kubo na giba-giba ay nagbuntong-hininga
Nakatigil ang tanaw sa museo ng damdamin
Sinasaliwan ang kaganapan
Umuugnay ang mga pangyayari

Mabini dumaan sa bangkete
Dali-dali na binigyan ng upuan
Lahing kayumanggi ay di-palatandaan
Tanyag sa bansag na "Pamilya ng Perlas ng Silangan"

Isalin ang buhay sa ibang anyo ngunit di ang nararamdaman
Diyosa ng kagandahan ang kahawig ng minamahal
Maigsi ang oras ng pag-ibig
Natutuliro nang walang hanggan

Nang una malapitan, pisngi ay naging krimson
Naasiwa tumingin sa mga mata
Kailan nagsimula ang pag-ibig?
Nais sana ito'y sambitlain

Gaya ng mayuming baro't saya,
Ang alindog ay mahirap iwasan
Hinibo ang isip pati kaluluwa
Nang wala na sasagip sa pagkaalipin ng kanyang kamunduhan