Tuwing balikan ko ang nangakaraang
araw na nagugol noong kabataan.
Wari'y nagbabalik ang diwang malumbay,
na minsang dinanas niring abang buhay.

Ang bawat nagdaang aking mga araw,
doon sa luntiang ating paaralan
gunita ay pawang dusa't kapanglawan,
ang bumabalot niring balintataw.

Subalit ang dusang nakapanghihina,
pilit napapawi ng mumunting saya.
Ang isang bituing kahali-halina'y
naging hugot-lakas niring pusong aba.

Hindi ko mawari noon yaring dibdib,
tuwing binabaybay ang daang matinik.
Anong ubod sayang naglaro sa isip,
ang sinintang Musa ng aking pagibig.

Simula nang ikaw ay aking mamasdan
O! hangad kong tala sa sangkalangitan,
hindi ko malirip at di na maparam
tila nanggayumang lagi sa isipan.

At magbuhat noo'y aking hinahangad;
ang sangkalangita'y aking malilipad,
upang mahahaplos ang talang pangarap
at isang dahilan niring pagsisikap.

Subalit ang hangad wari'y panaginip
at tila'y malabo itong makakamit.
Pagkat ako'y lupa't ikaw'y nasa langit,
at kutad ang pakpak at walang pangsungkit.

Ang tanging nagawa, sa layo'y pagmasdan.
Puso'y inaaliw sa taglay **** kinang,
at kung anong siglang sa akin nanahan,
ang sanlibong dipa'y lakaring di pagal.

Iyon ang gunita't aking kabataan,
doon sa mahal kong ating paaralan.
Kung pagsaulan ko'y pawang kapusukan,
subalit tiyak kong sa puso ay bukal.

Sumapit ang yugtong di ko na namasdan
ang tanging bituing aking minamahal.
Pagkat ay nalayo ako sa tahanan,
upang susuungin ang bago kong daan.

Ang pakiwari ko'y sa taong nagbago,
paghanga'y aayon at ito'y maglaho.
Tulad ng magapok ang buhay na bato,
kung saan inukit ang puso't ngalan mo.

Taon ay nagdaa't panaho'y lumipas,
ngunit ang paghanga'y hindi kumukupas.
Hindi ko maarok na lalong nagningas,
nang muling magtagpo ang ating nilandas.

Kaya ninais kong maipapahayag,
ang mga damdaming sa puso'y nailimbag.
Limang ikot-araw ang mga nagwakas,
magpahanggang ngayo'y laging umaalab.

Ikaw ang bituing aking hinahangad,
isa sa nagtanglaw niring aking landas.
Ang Musa sa puso't tanging nililiyag,
ang umakay niring diwa na sumulat.

At ngayon ay aking naipapabatid,
dito sa talatang nagsalasalabid.
Mula sa paghanga't tungo sa pagibig,
ang hindi maihayag niring dilang umid.

Papalarin kaya itong abang lingkod,
at mula sa langit ikaw'y pumanaog?
Diringgin mo kaya yaring tinitibok
ng pusong noon pa'y sa'yo umiirog?

At kung yaring akda'y sa'yo walang lasap,
ipaguumanhin ang pusong sumulat.
Ninanais ko lang na maipahayag,
ang aking pagtangi sa'yo at paglingap.

At kung kasadlakan nito'y pagkabigo,
sa aking paglapit, ikaw ay lalayo.
Tanging hinihiling, sa iyong pagtakbo,
nawa'y di burahin ang mga yapak mo.

©Raffy Love Canoy |March 2020|

Her diamonds
She weareth as eye's;
Reflecteth, in the moonlight's sky.


©Brandon nagley
©Lonesome poet's poetry
©あある じぇえん

I. Katunggali

Pauulanan ko ng tingga at pagkayari ay
magbubungkal ng lupa sa kaloob-looban
    ng katawan – iyong libingang yungib

at doon ay hahayaan kang mabulok

kaya ingatan mo ako at huwag
hayaang biglaang pumutok

II. Tanawin

dahan-dahan kong aalisin ang sumasaplot
na lamig ngayong Hunyo

sa iyong katawan at pupunuin
ka ng alaala ng Abril

itong pagmamalupit bilang talababa
matapos tuldukan ang nagdaang panahon

kaya ingatan mo ako at huwag
hayaang bumigwas sa kung anong
grabidad ang pumipigil sa iyong pagkawasak

III. Rosaryo

sa sukal ng dilim bago magpasalamat
at magbigay-pugay sa diyos-diyosan,

maingat kong kakapain ang kuwintas
ng iyong

    mga kamay. Dadagundong sa iyong paglapit
ang hungkag **** katawan

    paluluhurin ka sa altar ng pagtangis
at sabay lulunurin ka sa kasalanan

kaya ingatan mo hindi ako, kundi ang iyong sarili
at humingi ka ng paumanhin pagkatapos. Hindi na bago sakin
ang misteryo ng iyong katawang ibinubulong sa pigurang kahoy:

mahuhulog ka sa aking bibig bilang
    alinsunurang awit.

IV. Iyong katawan*

Hindi ipaaari sa sinuman.
Huwag **** idiin sa akin ang karumihan ng mundo.

walang ipalalasap kundi isang ordinaryong karanasan
lamang – malayo ito sa inaasahang tagpo

kundi pagnanais.

           Higit pa sa ingay ay ang salaulang katahimikan
  ng dalawang katawan na pumipiglas at nais lumaya

sa balintataw ng isa’t isa bilang piitan.

Kaya ingatan mo akong mabuti
at bigyan ng panuto kung paano ka hahagkan upang hindi
     mabasag kung malaglag man sa isang mataas na lugar

dahil   mayroon   pa tayong   bukas  na ilalaan para  sa pantasya.

May mga  tibok na tumututol, nililigalig
Ang daloy ng damdaming nag-uumapaw.
Wala itong ano mang kaugnayan sa likas
At samut-saring kulay ng buhay at pag-ibig.
Ito ang ninanasa ng sugatang kaluluwa.

Ang araw na ito ay tampok na simula
Ng muling pagtibok ng isang puso.
Tila muling pagsilang --- pagtalikod sa kahapon;
Isang bukang-liwayway, bagong-bihis na layon,
Nanunuot itong balintataw ng buhay
Upang mahalagilap ang sarili,
Ngunit hindi upang angkinin, manapa'y upang
Salungatin ang kinagisnang saysay ng pag-ibig.
Ang araw na ito ang tampok na simula.

Mula sa higanteng alpombrang balot
Bumuhos ang walong henerasyon halos
Ng karit, palay, tagtuyot, unos
Martilyo, pako, pagpapakaputa sa utos!
Aba, hindi pangako ng sistema ang presensya ni Hesus!

Sa madilim na purgatoryo ng impiyerno at kalangitan,
Sa mahiwagang pagitan ng lunsuran at lansangan
Nagka-prusisyon ang dibinong Toledong bayan
‘Pagkat naipasalangit na
Ang Multo/Kapre/Bal-bal/Berberoka/
Aswang/Mangkukulam/Agta/Santelmo/
Batibat/Berbalang/Bungisngis/Diwata
Na sumiil sa banal na pook ng Toledo.

Pitu-pituhan ang naging palitan
Sa pagbuhat sa bangkay ni Rodiano Abduhan.
“Dito ako sa ulo.” “Pasmado ka ba? Larga na!”
Padulas-dulas ang kapit, sumisilip na ang paa
At sa bawat yapak, bumuhos ang patak
Ng dugong pesante sa sagradong Toledong lupa.

Rodiano Abduhan, mas kilala bilang Tatay Godong
Manggagamot, tagalunas ng salot, kampon ng Diyos,
Ika ng iilang nagpatingin sa mahiwagang tatang,
Pero manyak, magnanakaw, aswang, mangkukulam
Kamo ng nagmula sa abang Toledong bayan.
‘Pagkat ang pugad niya’y sa kanayunan, sa kalaliman, sa kaibuturan,
Ng mailap na lansangang ng Diyos tinalikuran.

Kaya nang ang taumbaya’y nakabatid
Na lumubha ang sakit ng pamangking si Adring,
At na natagpuang bukbukin ang bangkay ni Celine,
Kaniya-kaniyang satsat, sitsit, at hirit
Ang kumapal sa amihan ng Toledong hangin.

“Mangkukulam! Heto yung bumati sa Adring kong pamangkin!”
Kaya ng taumbaya’y binatikos at siniraan sa lihim
Sa walwal o gimik, pagkalaklak ng gin.

“Berbalang! ‘Di ka umawat hanggang naubos ang dugo!”
Kaya’t nang-imprinta ang madla ng mga galos abot sa buto
Tatak Cebu! Tatak lungsod ng Toledo!

“Aswang! Luwal ng putang nakunan!”
Kung kaya’t naisama rin ang anak ni Abduhan
Sa kawawang listahan ng mapapaslang.

Biro mo! Ang manggagawa ng himala
Natamaan ng sumbi ng masaklap na realidad!
Ay, hindi makaliligtas ang dukha
Sa kamandag ng pader ng matayog na siyudad!

Pero nang maabot ang mapanglaw na kremahan,
Ang mailap na lubid ng buhay at kamatayan
Ni Rodiano Abduhan, aswang at mangkukulam,
Ng dugong maliliwat ay tuluyan siyang naubusan.
Maputla niyang balat, sa abong langit ay umagpang.
Inaakit ng lagay na hamak na sa wakas ay tumahan.
Pero nang maunawaan niya na sa kaniyang kamatayan
Mapupuksa ang kasarinlan at kalayaan,
‘Pagkat siya ang sisidlan ng dugong maglilinang,
Kampeon ng kanayunan, hari ng himagsikan,

Nasapian ni Lazaro.
Nabuhay.
Natauhan.

Magsasaka, mangingisda, labandera, gerilya.
Artista, mayora, tindera, tsismosa.
Karpintero, ****, kutsero, kaminero.
Abugado, inhinyero, piloto, maestro.
Ninais ng lungsod ang pagsapit ng mundo
Sa mahinhing mundo ng mga diwata’t engkanto.
Oo lang nang oo, bawal mangontrabida,
Kaya kung gusto nila ng Multo/Kapre/Bal-bal/Berberoka
Ano pang magagawa kundi patabain ang mataba?

So natunaw ang pintura
Ng nagbabalat na ngang dingding
Nabawian ng Sol at Luna
Ang kalangitang sadya nang makulimlim
Ang basang semento ay nauhaw
At naging nagbabantang lamig.

Mula sa naagnas na kabaong sa hukay lumaya
Ang mga magsasaka, mangingisda, labandera, gerilya
Ang mga Batibat/Berbalang/Bungisngis/Diwata.
Mula sa abo sa loob ng saro nagka-anyo
Ang mga karpintero, ****, kutsero, kaminero
Ang mga Aswang/Mangkukulam/Agta/Santelmo.

Tsaka humayo’t bumulong kay Abduhan
Nang siya’y mailatag sa loob ng makinarya.
Tsaka niya nagunita ang anak at asawa
Nombrado na atang manananggal at tiyanak.
At ang bawat katiting na patak ng dugo
Na hinayaan niyang umagos, bumuhos, tumulo
Sa lupang Toledo, lupa ng berdugo’t demonyo.
Doon niya nabatid kung saan totoong nagmula
Ang mga Multo/Kapre/Bal-bal/Berberoka,
Aswang/Mangkukulam/Agta/Santelmo,
Batibat/Berbalang/Bungisngis/Diwata.

At doon nabuhay ang Santelmo ng Toledo;
Nang umalpas mula sa crematorium si Rodiano Abduhan,
‘Di na mas hahaba ang buhok, at nakatatak ang pangalan
Sa kaniyang mga galos at sugat, habang
Noo’y banig ang balot, ngayo’y apoy na bagong silang.
At nang nadaanan niya ang mga balintataw
Ng mayayamang poong siya mismo ang nakapukaw,
Nabatid niya kung bakit kailangan ng Toledo ng isang halimaw.

Nag-aanyaya
ang kinagisnang duyan,
sa puso'y kumakatok:
halika, kita'y ipagsasalok
kapeng barako, ika'y lumag’ok
kung kulang ang 'sang tasa'y
mayroon namang mangkok -
Sa Lumang Lipa, ang pakilasa’y
pakiramdam at hindi tam’is
kagaya ng pagsasamahan
o pait na dulot ng kasawian.

Inaapuhap sa aparador na pinagtaguan
ang malukong na tagayan
ng nagkaribok na kabataan;
mula sa sulok ng balintataw,
nilililok, aking natatanaw
ang mga imahen, hindi mga anghel,
nagbabalibol ang kaibigan
kong tagapagtanggol,
habang sa kabilang koponan
nanlilibak ang kalaban -
ako ang bolang pinagpasa-pasahan
binugbog ng mga kahon ng lipunan
kahit alin doon, walang pinagkasyahan

mga kahong nagtatakda ng katangian:
     ang tao ay dapat ganito,
     ang kilos ay dapat ganoon
     ang suot ay dapat ganyan
          ang maganda ay ganito ang kulay
          ang makisig ay ganoon ang taglay
          ang tindig ay hindi malambot na gulay:
“kahon, kahon, kahon,
magkasya sa kahon
kapag nagkataon
lagot ka sa ****”

wari’y multong takot lumingon
ang nagtulug-tulugang kahapon
sa ngayo’y gising na kampon -
pinalaya ng kupas na maong

Sisinsay na laang ako doon
at sa huntahan ay tutugon
kung saan nahapon
ang labuyong
hindi kailanman inilaban sa sabong

panalo ka pa rin at karamay,
kapeng gawa sa gal’pong
     barako sa isip
     matam’is sa puso
     at sa lalamunan ko
     ikaw ang kasuyo.

Hinila ka ng hilahil
patungo sa di mawaring
liwanag, banaag na bumubulag,

unti-unting pumupunit sa iyong
balintataw at pananaw sa
kahulugan ng pagpapatianod

sa agos ng panahon. Pag-ahon
ito kung ituring ng sinumang
wala sa iyong perspektibo. Ngunit

ang iyong pag-iral ay hindi iniadya
ng panahon. Likas itong likha ng
buhay, kinatha ng kahulugan,

kataga, at pag-asa.

sa pangatlong araw ng pagsikat,
sa isang lamesang puno ng kalat
dumating na'ng isang hudyat
sa isang makathang pagsusulat

kasabay ng pagdaan ng panahon
ang pag-alala sa maling nagawa ng kahapon
sa aking paglisan, tumahak ng ibang direksyon
batas ng tadhana, tayo ay hinamon

waring nabighani sa kaniyang aparisyon
sa kaniya'y sumama, pinakinggan ang tugon
ngunit lingid sa aking pag-iisip, siya'y hamak na ilusyon
ako'y niligaw, tinangay ang aking aguhon

sa panahong ako'y naliligaw
sa desisyong tinahak, isang mapurol at maginaw
bakas sa aking munting balintataw
ang hangaring gustong bumitaw

ngunit dumating ang aking kinatatakutan
ako'y naligaw, sa isang mapurol na bilangguan
ang aparisyong pinaglalaruan ang aking isipan
pilit na tinutulak sa aking magiging hantungan

hindi ko ninais na ika'y iwanan
nais kong ilahad ang aking pinagdaanan
ngunit hindi ito sapat sa nagawang kasalanan
lipos ang pagsisisi, na ika'y binitawan

hahamakin ang lahat, ako'y uuwi sa ating tagpuan
walang nang aparisyong hahatol sa ating pagmamahalan
ngunit nariyan ka pa ba? o ako'y tuluyan nang kinalimutan?
gayunpaman, ako'y naririto, naghihintay, na muli kang mahahagkan

Bakit ang umaga'y salaming nagniningning
At ang aking gabi'y sineng walang tabing?
Bakit ang magdamag ay tila araw mandin
Na kung di masilip ay tila kulang pa rin?

Sa oras na laging kita'y maalala
Balintataw manding anyo mo'y makita;
Ngiti ng puso ko'y anghel ang kapara
Dala ng pagsuyong ikaw ang may likha.

Di man naglalayag ang anyo kong lugod
Naglalakbay naman sa aking pagtulog;
Diwa at puso ko'y nawalan ng takot
Laging ako't ikaw yaong nasasangkot.

Saang mundo kayang di ka mamamasdan?
Wala nga sapagkat tanging ikaw lamang;
Takbo ng panaho'y di namamalayan
Basta't laging ikaw itong kaulayaw.

Daigdig mang ito'y tuksong kumakaway
Kung tayong dalawa'y landas na makulay;
Musika ng puso ay aalingawngaw
Mundo'y paraisong doo'y laging ikaw!


English Version:

You Will Always Be There

Oh, why each morning is like a bright looking glass
And my night's like a theater without a curtain?
Tell me why an overnight seems like a new day
That when I can't see you, life seems so uncertain?

Each moment that I cannot see you, my dearest
Even your shadow is always enough for me
My heart always smile like that of an angel's beam
Brought by this precious love only I could see.

Though I couldn't reach you with these frail arms and hands
I can still touch you, my dear, in my cherished dreams
My mind and my heart, they were strong, I'm not afraid
Only you and I, we can get through the extremes.

In what kind of world does this heart couldn't see you
If there's only one image in these eyes of mine?
Our time is running fast and yet we cannot feel
When you're here beside me, I will always be fine.

If this world of ours is a waving temptation
It would still be a bright path when we truly care
Rhythm of our hearts will echo and resonate
A place is paradise where you'll always be there!

Bakit nga ba sa lahat ng tao, ikaw?
Bakit nga ba ikaw ang nangibabaw?
Bakit ba sa bawat pagsulyap ko sayo, ako'y muntik nang matunaw?
At sa bawat pagtitig mo, nasilaw sa liwanag 'tong mga balintataw.

Boses na tila harana,
Tawang tila musika,
Buntung hiningang hele sa mga tenga,
Pagtatapat na tila bomba.

Pagpapalit-usap na tila kay kaswal,
Puno ng tawa at mga pang-aasar,
Biglang hinaluan ng istilo't mga diskarte,
Upang mapaligaya ang napupusuang babae.

Kaligayahang tila walang katapusan,
Kailan ba darating ang hangganan?
Saan nga ba umabot ang mga tawanan?
Kinilig ba ang pusong nililigawan?

Sa mga panahong naaalala
Kita, muling nagpupunla ng
Sarikulay ang panganorin
Sa kaparangan ng lambong

Ng gabi.

Sanggol mo akong dinuduyan
Sa piling ng gunita't pagsintang
Mababakas sa balintataw

Ng panahon.

Bumabakas din sa buhanging
Makailang ulit mang igupo
Ng alon, ng pagkakataon
Eternal ngang nakaguhit

Ang iyong pag-iral sa hiwaga
Ng puso, isang bagong pagsuyo;
Sa mga panahong naalala kita...

Matalinhaga ang kahapon,
ang nagdaang panahon:
kapeng mainit na pinalalamig, hinihipan
pero di malag-ok, nakakapaso sa lalamunan
Tila alon sa dalampasigan
itinataboy ng pampang
ngunit bumabalik ang mga ala-alang
pilit itinatapon, kinakalimutan.

Mga tagpong akala’y isang dipa lamang
tila ang pagitan
ng lupa at kalangitan
ngunit nang tatawirin na’y
bangin pala ang kailaliman
walang tulay na magdugsong
sa sanlibong katanungan
sa mga gumuhong moog
at nadurog na diyos-diyosan.

Sa sulok ng balintataw
isang paslit ang natanaw
tumatakbo’t humahabol, sumisigaw
tinatawag niyang “Tatay!”
iyong nakalagak, isang bangkay
sa kabaong na ipapasok, ihihimlay
sa nitsong pintado ng puting lantay
- labi ng aking amang hinagilap na suhay

Sa lamay ng patay,
ang kapeng barako ay buhay
bumubukal, walang humpay
maalab ang pakikiramay,
sawsawan ng tinapay
          Sa lamay ng patay
          nagsisikip man ang dibdib
          magkunwari’y kailangan
          nagdurugo man ang puso
          lakas-loob ang kaanyuan

Habang umaagos ang litanya
sa labì ng punong magdarasal
pumapatak ang ulan ng luha
walang puknat ang “Bakit?”, nag-uusisa
Hindi napapahid ng panyong pinipiga
ang hapdi ng sugat sa naulilang diwa
lalo’t ang bayaning inakala
ay pasang-krus pala ng inang dinakila

Matalinhaga sadya ang kahapong nagdaan,
pelikulang kulay sepya, kumupas na sa kalumaan:
Lumamig na ang inuming sa burol ay itinungga
Tahimik na silang nagtungayaw ng sumbat at sumpa
Sa malayo’y kumakaway ang palaspas ng payapa
Nagpahinga na rin ang ilaw na sa aki’y nagkalinga

Sumisilip sa alapaap ang impit na sinag
Naglalaho na ang mga bituin sa liwanag
ng unti-unting pagsabog ng araw na papasikat
At sa pagbangon, bagong umaga’y may pahayag

Gigisingin akong lubos, tila tunog ng gong
ng bagong-luto **** pagsalubong
Isang lag-ok muli, aasa, susulong
kung saan man hahantong . . .

Waring alabok na dinuyan ng hangin
Pagdakay naparam na balintataw sa paningin
Ang patak ng kabuluhan sa ganang akin
Tila sa sayaw ng mundo nakikipag piging

Hindi nga akma sa daigdig na mapaniil
Ang musmos na anyo na nasisiil
Ngunit kung mag mukmok di papipigil
Ang Sanlibutang nangangalit at nanggigigil

At sa sinomang bumigkas noo ay mangongonot
Waring tiwala'y lubusan nang pinagdadamot
Sa pag bihis ng panahong umiiksi ang kumot
Hangal namang patuloy na namamaluktot

Kung may mga susunod pang pagkakataon
Nais ay suwail naman ang ganap na yaon
Pagal na sa maginoong landas paroon
Paumanhin sa himutok ng batang gising sa ngayon.

-JGA

Hanggang sulyap nalang,
Ang aking kayang gawin,
Hanggang dito nalang,
Ngunit patuloy na titingin.

Idinalangin ko nalang,
Na sana mata ko'y may puso din,
Dahil kahit sa tingin man lang,
Maipaabot ko itong damdamin.

Ako'y walang pinagkaiba kay Fidel,
Hanggang sa tula lang ang kayang gawin,
Sa mga balintataw, ika'y isang anghel,
Anghel na nilalaman ng mga dalangin.

Lulan ng balangay ang pumpon ng bulaklak
Ibibigay sa kanya
Sadyang dinamihan para hindi kaya tumangan ang lahat
Lohika ng pag-iirog ay malayo sa ekwasyon

Maaliwalas ang alapaap
Minsan ay mapupuna na nababalisa sa ibaba
Ito'y taytay sa mahiang dako
at sa malungkot na pandanggo

Sinaunang tradisyon ng itong bayan
Ang alay ay dote at paninilbihan
Upang ipakita ang sinseridad
Kahit di man paakyatin ng hagdan,
magnilay-nilay sana sa durungawan

Ang pagsinta ay naiiba
Sa karurukan ng adhika ay yari
Ang nanunuksong salamangka para sa tataw ay iwawaksi
Di kayang magdesisyon sa tudlaan ng palaso

Ruta na mula Silangan pakanluran
Napapagod na ang loro
Lumubog na ang balintataw
dahil sa pinalaya ang pag-ibig
Naging manhid sa aktwal na  dula
Ang pagganap ay isang pagpapahirap

Kapag nayapos mo na't
Init ang nararamdaman
Pagmamahal iyan na lubos
At mapagbunyi
-hiyas kang hinalibas sa karukhaan ng aking mundo

Kahit naduhagi sa kapalaran
Anong pagdiriwang kapag ika' y nasisilayan
Kung maibabalik man ang ikalawang takipsilim
Hindi na hahayaan na mawalay ka pa sa akin

Sa balintataw ng buwan
Hubad na pagsuyong walang
Poot at panibughong kinikimkim
Kung may luha sa mata ko
Yun ay ang pagpawi sa pagkauhaw ng pag-ibig

Kung namiminto na ang wakas ng panulaan
Maipaliwanag sana nang pagkalinaw
Na hangad kong sambitin
na iniibig kang walang kahulilip

O dessa ikaw ang nasa
Winasak mo ang mundo ko't
gumawa ng bago
Kung saan ang araw katabi ng buwan
At ang bawat paglubog ng araw ay may tanglaw sa kaitaasan