Isang karangalan ang pagiging *** laude para sa isang mag aaral. Karangalan na siyang hinahangad ng karamihan ngunit iilan lamang ang nagkakamit. Isa sa mga nagkamit nito ay si Hannah Isabelle D. Mendez. Ngunit sino nga ba si Hannah?Isang mag-aaral mula sa URSC na kumukuha ng kursong BSIT. Gusto mo bang mas kilalanin pa natin siya? Halina’t samahan mo ko.
Kanyang pinanggalingan...
Si Hannah ay ipinanganak noong Agosto 21, 1997. Bunsong anak sa dalawang magkakapatid nina Cristeo at Girlie Mendez. Simple lang ang naging buhay ni Hannah. Lumaking mabait, masipag at may takot sa Diyos kahit na mula siya sa isang 'broken family'. Naghiwalay ang kanyang mga magulang nang siya ay nasa ikatlong baitang. Masasabing hindi madali ito para sa kanya dahil nais niya ay buo at masayang pamilya ang makakasama niya ngunit sa pagsisikap at pagtitiyaga ng kanyang ina, naging matatag at matapang si Hannah.
Kanyang hilig…
Si Hannah ay mahilig magsulat, manuod ng mga pelikula at magbasa lalo na ang mga libro na akda ni Colleen Hoover. Ang pagbabasa ang naging pampalipas oras niya at nakakapagpasaya sa kanya. Maraming bagay ang kanyang natutunan bunga ng kanyang pagbabasa at isa ito sa naging dahilan ng kanyang mga kaalaman na nagdala sa kanya ngayon bilang *** laude.
Simula ng hamon bilang mag-aaral…
Noong bata pa si hannah, wala siyang interes sa pag-aaral. Tulad ng ibang kabataan, kasiyahan lang ang kanyang hinangad pero dahil sa kanyang naging **** noong elementarya, naging bukas ang kanyang isipan sa pag-aaral.
Nakapagtapos siya ng elementarya ng may medalya bilang ikalawang karangalang banggit, sumali sa iba't ibang kompetisyon tulad ng Nutri Quiz Bee - 4th place, Hekasi Quiz Bee -2nd place (Elementary, District level) at sa Highschool 15th place sa Sports Page (RSPC) 1st place Drama fest (School level) journalist at naging presidente ng isang organisasyon noong hayskul.
Sa pagtuntong ng kolehiyo, naipagpatuloy niya ang kanyang pagiging aktibo. Nahalal siya bilang kalihim (S.Y.2015-2016), pangalawang pangulo (S.Y. 2016-2017) at 4th year representative (S.Y. 2017-2018) ng BITS Organization. Naging miyembro din siya ng KASALI Organization taong 2014-2018.
Nang tanungin siya kung paano niya nagagawang pagsabayin school activities at academics, simple lang ang naging sagot niya, “Basta masaya ka sa ginagawa mo, magagawa mo lahat at naniniwala kase ako sa ibinigay sayo yung bagay na yun dahil kaya mo".
*** laude…
Hindi naging madali kay Hannah ang maabot kung anong mayroon siya ngayon. Dumating siya sa puntong hindi na niya alam kung ano ang uunahin. Nariyan ang school works, church duties, family problems at dagdag pa ang mga nagsasabing hindi niya kaya ang kursong IT pero kalaunan napamahal na siya dito. Goal na ni Hannah maging *** laude pero hindi niya ineexpect na makukuha niya ang karangalang ito.
“Sobrang saya dahil ipinagpanata ko ito sabi ko kung para po sa’ken ito, Kayo (Ama) na po ang bahala and then nung nalaman ko na isa ako sa *** laude, hindi ko alam gusto kong sumigaw sa galak, sobrang nakaka—overwhelm.”, wika niya.
Tanging inspirasyon niya ang kanyang pamilya para makapagtapos at maabot ang lahat ng kanyang pangarap.
"When the opportunity knocks on your door, always be willing to give it a chance, 'yan lagi nasa isip ko para wala akong pagsisisihan at always give your best shot sa lahat ng ginagawa mo", wika niya ng may halong ngiti sa kanyang labi.
Tunay ngang nakakagalak ang kanyang pagsusumikap upang makamit ang kanyang minimithi. Mula sa buong pamilya ng URSC, proud kami sa iyong pagdadala ng karangalan!

Minsan ako'y napapaisip,
Kung bakit pa ako pumapasok sa eskwelahan,
Pumapasok ba ako para mag-aral?
Eh pakiramdam ko wala naman akong natututunan,
Kabisado ko lahat, ngunit ni isa, wala akong naiintindihan.
Bakit pa ako nag-aaral?
Para ba sa ito aking kapakanan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit wala naman talaga akong natututunan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit ito ang dahilan ng aking kalungkutan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit nalilimutan ko na magkaroon ng mga kaibigan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit nasasakripisyo na ang aking kalusugan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit kayo at hindi ako nasisiyahan?
Kayo lang ang natutuwa sa mga matataas kong marka,
Ang mga grado at papuring aking natatamasa, hindi sapat para gawin akong masaya
Nasasakal na ako, gusto kong makahinga
Nakaka-pagod mag-aral lalo na't hindi ko naman gusto ang aking ginagawa
Sinasagad ko ang aking sarili, para kayo't maging
Puyat na puyat,
Pagod na pagod,
Bagsak na ang katawan
At ginagawa lang nilang katatawanan ang aking kapaguran
Hindi nila pinahahalagahan ang aking nararamdaman,
Tao rin ako napapagod, nasasaktan.
Sana maisip niyo rin na gusto kong mag-aral, mag-aral ng hindi napipilitan
Gusto kong mag-aral ng may natututunan
Ayokong maging basehan ang aking mga marka ng aking pagkatuto
Gusto kong pumasa hindi lang dahil basta't kabisado ko at may naipasa
Gusto kong pumasa dahil ako'y may natutunang mga aral na aking dadalhin hanggang sa aking kamatayan.
Bakit pa ako nag-aaral?
Dahil naniniwala akong may makikita akong pagbabago, may makakatagpong **** na babago ng aking pananaw tungkol sa totoong kahulugan ng edukasyon at pagkatuto.

Sa pag-aaral natin ng panitikan ay mababatid natin ang mga Pilipinong pumanday ng ating matatayog at mararangal na simulain na naging puhunan sa pagbuo ng isang lipunan.
      Sa pamamagitan ng iba't ibang uri ng panitikan, mapalalawak at magagawang mahusay ng isang **** ang pagtuturo ng aaignaturang Filipino.
      Maaaring maiakma ang iba't ibang istratehiya upang mahikayat nang lubos ang interested ng mga mag-aaral at hawing kawili-wili ang oras nila lalo na sa pagbabasa sa pamamagitan ng paggamit ng tula, kwento, sanaysay, talambuhay, awit, bugtong, salawikain, sawikain, balagtasan at iba pa.
      Mahalagang maituturing ang panitikan sa edukasyon sa maraming paraan tulad ng mga teleseryeng napapanood sa telebisyon na kadalasang pinanonood ng mga kabataan na siyang kapupulutan ng maraming aral at magandang halimbawa sa buhay ng tao.
      Ang panitikan ay laging kasama sa kurikulum ng bawat paaralan bagamat ang bawat rehiyon ay mayaman sa tradisyon at kultura. Ang mga pasalindilang panitikan ay napapangkat sa mga sumusunod na uri ayon sa anyo ng pagkakatulad ng mga ito: kuwentong bayan, kasabihan, bugtong, salawikain, sawikain, sabi-sabi, palaisipan at balagtasan. Naglalarawan ito sa kanilang katutubong katalinuhan, kaalaman, karanasan, pananampalataya at iba pa.
      Patuloy ang pamumunga ng panitikang Filipino sa pamamagitan ng mga makabagong manunulat na may paninindigan at pagpapahalaga sa ugat, kasaysayan, kultura at lipunan. Mayabong itong nabubuhay sa patabang kaalaman at kamalayan, patubig ng limbagan at midya at paaraw sa modernisasyon at globalisasyon.
      Ito ang isa sa likas na tumutulong sa tagumpay ng isang banda at bawat bansa sa buong mundo. Kayamanang hindi mawawala.

Hindi ko alam paano ko to sisimulan
Pero bawat gabi ako ay nadadatnan
Sa tanong na laging dumadaan
Dito sa sarili kong sugatan

Pero ang tanong na ito,
Ang laging nagpapahinto
Sa kasayahan kong di aabut nang minuto
Sa pag iisip ko, sino nga ba ako?

Napapaisip ako gabi gabi
Kung saan nga ba ako magsisisi
Ang hindi pag hanap sa katanungan kong tangi?
O balang araw malaman kong ano nga ba akung klase..

Ang mundung ito na malawak
Ay napakaraming tanong na hawak
Iba, mga kababalaghang di tiyak
Nasa kanila ba ang sagot kong tiyak?

Ano nga ba ako dito sa mundo
mag-aaral? anak? Kaibigan? Bestfriend? kalaro? Classmate? O Baka naman isang tagapayo
O baka wala lang talaga ako
Dito sa mundong tinitirhan ko

Baka isa lang akung extra?
Sa buhay ng iba,
Na mahalaga lang pag may problema
At wala nang kwenta pag lahat masaya

Baka nga ganon lang talaga ako
Dito sa mundong tinitirhan ko
Pero minsan sinasabi ko
Baka mahanap ko ang sagot ko dito

Sagot nang isang tanong ko
Sino nga ba talaga ako?

Napa-ibig ako sa aking kinakaibigan.
Sa una siguro’y ang pakiramdam ay magaan.
Nagkakilala ng basta-basta, walang dahilan.
Siguro dahil na rin sa  mabuting kapalaran.

Isang araw’y nalaman ko,
Magkapit-bahay lang pala kami.
Lalong nagkalapit ang puso’t damdamin.
Makalipas ang isang taon ng pagkikilala,
Sa dami ng tambay, kain, at gala,
Sa problema ng tropa o kaya’t sa pamilya,
Sa ngiti at ngisi sa bawa’t asaran,
Sa halip na ika’y may pagkasira,
Sa iyong puso na palaging hinihiwa,

Naroon ako sa iyong tabi,
Unti-unting napapangiti,
Napapamahal,
Nahuhulog ang dibdib,
Sa iyong pagkatao’t diwa.

Naaalala ko pa noong ika-siyam ng Mayo,
Bago matapos ang taon ng pag-aaral,
Sa isang buwan magkakahiwalayan na,
Magkokolehiyo na’t iiwan ang mga pinagdaanan.
Umiyak ka sakin habang nakain pa ng pakwan.
Na natatakot lang magsimula ulit,
Na makaranas ng bagong landas,
Na magbago, at maging kung sino man.
Na mahal mo ang iyong mga kaibigan,
Na ayaw mo silang iwanan.

Sinabi ko sayo,
Ika’y minamahal,
Ika’y itinatangi.
Ngunit hindi ko masabi,
Na ako ang magmamahal,
Ako ang magtatangi sa’yo.
Kaya ako’y gumawa ng katwiran,
Na kaming mga kaibigan mo,
Ay naririto lamang.

Ang pag-ibig ay parang nota,
Sa musika ng tadhana,
Sa teatro ng buhay.
Ito’y maligaya,
Upang hikayatin,
Ang ating puso na makinig.
Ngunit hindi kang saya ang ipinaparating.
Kundi’ hirap, lungkot, at paghihinagpis.

Parang emosyonal na gitara,
Na minsan nasisira,
Napuputol ang kwerdas,
Nasasaktan ang kamay,
Nalulumbay sa tono,
Habang humihiyaw,
Kumakanta ng buong puso,
Para sa ating mga sinta.

Dumating ang Agosto,
Miyerkules ng unang linggo,
Sa ika-beintidos ko nalaman,
Na galing pa sa iyong dila,
Na ako’y huli na sa paligsahan,
Na mayroon ng nanalo sa laban.
Ang puso mo’y nasagip na ng iba,
Ika’y nagkwento ng matagal-tagal.
Ang ningning sa iyong mata’y,
Parang ilaw sa entablado,
Nakikita ko ang mga sumasayaw,
Ligaya ang aking nararamdaman,
Habang ang aktor ay ako,
Na iyong tinitigan ng husto.
Pinipilit makinig nang maigi,
Sa kwentong busilak ng pag-ibig.

Ngunit pagkatapos ng kwento,
Naiwan akong mag-isa.
Sumigaw ng wala sa tono,
Sa kanta na puro hiyaw.
Hindi ko inakala,
Na ang kanta ko’y ganito,
Naisulat na ang mga nota,
Ngunit bakit masakit sa tenga?
Sa simula ng ika’y makita,
Nagsimula na ang tugtog.
Ngunit hindi ikaw ang aking kasayaw,
Hindi rin naiwasang mahulog.
Kahit pigilan ko man ang sarili,
Ako’y nahatak ng iyong tunog.
Magaling ka sumagaw,
Kwento mo’y ako’y napaikot.

Napapaisip ako,
Anong nangyari,
Bakit natapos,
Ang ating kanta.
Ng wala man lang paalam.
Ika’y bumula.
Nawala sa aking buhay.
Na para bang multo.
Hindi ko malapitan,
Mahawakan,
Matawag,
Ni mabanggit ang iyong pangalan.
Nawala ang ating teatro,
Nagkahiwalagan ang magkaibigan,
Ang direktor ay lumisan,
Upang maiwasan ang drama.

Napapaisip ako ngayon,
Bakit ikaw pa rin sa ngayon!
Ikaw na multo ng nakaraan,
Ang aking minamahal hanggang ngayon.

Nilaliman ko ang hawak ko sa bulsa, wala na nga pala 'kong pera.
Mabilis akong naglakad patungo sa bughaw na sasakyan ko. 'Di ko ininda ang pabugso-bugsong ulan at bulong ng mahapding hangin. Bumubulwak ang tubig mula sa kanal at magiting na dinadaan ang palusong na kalsada papunta sa gusali.

Nilaliman ko ang hawak ko sa bulsa, at natuklasang wala ang susi ng kotse.

Matagal-tagal na rin akong nag-aaral sa lumang gusali ng Biology sa UP. Pangatlong taon ko na. Sa wakas, magtatapos din ako.
At saka mag-aaral ng medisina.
Unang girlfriend ko si Kaye, at napakahaba ng aming kwento. Nagkakilala kami noong bakasyon sa pagitan ng aking ikalawa at ikatlong taon sa mataas na paaralan. Hindi siya ang una kong babaeng nagustuhan.
Pero siya ang una kong minahal.
Nagsimula ang lahat sa aming pagiging magkaibigan, at nang lumaon, nahulog ako para sa kanya.
Alam kong mali yun, kasi may gusto siyang iba at may napupusuan din ako noon.

Pero binago niya ang lahat. Naging matalik kaming magkaibigan, hanggang sa ayun, nagkaaminan.
Walang nag-akalang magiging kami.
Nilaliman kong muli ang hawak sa bulsa. At saka pumanhik sa gusali, papunta sa aking silid.
Natagpuan ang susi ng kotse, sira, putol, puro gasgas at tila nabagsakan ng mabigat na bagay.
Badtrip, sabi ko.
Magko-commute ba na naman ako?
'Di nagtagal, nakaisip ako ng paraan.
Pinapunta ko si Kaye, total, may kotse naman siya.
Dumating si Kaye sa silid nang may malaking ngiti, isang ngiting tagumpay sa volleyball.
Bakas pa sa kanyang mga braso ang bakat ng tama ng bola ng volleyball. Namumula, pagod na pagod.

'Yun ang huling alaala ko.

Sabi ng doktor, nag-shutdown daw ang utak ko buhat ng matinding pagod, at nagkaroon ako ng amnesia.
Ayon sa kalendaryong iniabot sa'kin, humigit-kumulang 30 taong gulang na ako.
Wala akong ibang maalala kundi ang alala sa gusali ng Biochemistry.

Nilaliman ko ang hawak sa bulsa. Hinimas ko nang todo ang lalagyan, hinipo ang bawat sulok ng aking bulsa. Nakapa ko ang isang pirasong papel.

Dear Lorry,
Mahal kita.
Pero may mahal na 'kong iba.

Yun lang? Yun lang ba? Tapos na?
May nagawa ba 'kong masama?
Tiningnan ko ang aking mga braso.
Bakas pa rito ang mga bakat ng kutsilyo, namumula, puro peklat.
Sabi ng doktor, may suicidal tendencies daw ako. Aba pakialam niya!

Pumasok si Kaye sa aking kuwarto sa ospital. Hawak niya ang braso ng isang lalaki.

Doon ko lang napansin ang kuwarto ng aking tinutuluyan.
Puno ng sulat ang mga pader. Puno rin ng mga nagsasanay na nars at doktor, at pilit na iniintindi ang reklamo ng mga pasyenteng nakadungaw sa nakaidlip nilang kalawakan.

Hindi ko na kaya.
Ganoon na lang ba ang halaga ko kay Kaye, na ganun niya ako papalitan?

Kinuha ko ang bolpeng nakatengga sa mesang malapit sakin. 'Di ko na pinansin ang kirot ng IV at mga kung anu-ano pang nakasuksok na gamot saking sumusubok na pagalingin ang mas lalong sumasakit, kumikirot na kalagayan.
Isang 'di magamot na sakit ng damdamin, isang kirot na bumubulwak mula sa kanal na pinagdadaluyan ng aking pagmamahal.

Pagmamahal para sa babaeng nakita kong hawak ang braso ng isang lalaking 'di man lang ipinakilala sakin para man lang mapawi ang uhaw ko para mapasaya si Kaye.

Tinutok ko ang bolpen sa aking sarili.
Pinagsasaksak ko ang sar-

Hindi biro ang apat na taong ibinuhos sa iisang paaralan. Lalo na kung sa halos bawat pumapanaw na araw sa apatnapung buwan ay iisa lang ang itinatahanan ko't parang nakakulong pa sa iisang bahay sa tuktok ng iisang bundok.

Hindi birong sa haba pa lang ng apat na taon naging lipunan ko na ang Regional Science High School III. Tahanan. Mundo.

Hindi rin biro na sa pagbukhang liwayway sa akin ng ikalimang taon ay saka pa nagbago ang ikot ng mundo ko.

Sabi ng isang dating sikat na makatang si William Shakespeare noon na ang buong daigdig natin ay tila isang tanghalan at lahat ng lalaki't babae dito ay mistulang mga manananghal lamang. Sila'y umaalis at lumalahok ng walang pasinaya, madalas wala ring paalam...

Totoo nga, pabara-bara lang.

Bago ko pa man namalayan naging dayuhan agad ako sa sarili kong tahanan. Sa unang pagkakataon matapos ng apat na taon na umalis ang mga ilaw at tala na nakasanayan kong tingalain, pagmasdan, nakabibigla.

O baka matagal lang kasi talaga akong malapit sa gitna bago ko naranasang maitulak sa bandang dulo.

Sa tuwing itinatanong sa akin ng mga kaibigan ko sa Junior High School kung ano ang masasabi ko sa nakaraang dalawang taon ko sa RS bilang mag-aaral sa Senior High School; madalas sinasabi ko lang ay nakabibigla. Para akong namalinguyngóy sa wika na halos buong buhay ko nang sinasalita.

Lalong lalo na dahil palagi pang ipinaaalala sa akin ng mga taong nasa paligid ko na matagal na dapat akong umalis sa paaralan na ito. Ang pagpili ko sa STEM education o Science, Technology, Engineering, at Mathematics strand sa Akademikong trak ay isang pagkakamali at aminado ako dito. Kung tutuusin hindi talaga biro na ako ang tunay na 'alien' sa SHS ng RSHS.

Kaya mahirap ang Calculus at Physics at Chemistry para sa akin. Hindi ko ipagkakaila. Mahirap ring makitungo sa mga tipon-tipon ng mga nagsisikap maging bihasa sa larangan ng medisina kung ang gusto ko lang naman ay maging bihasa sa pisara. Higit din sa minsan ay nakahihiya na rin ipaliwanag pa kung bakit hindi ako nagtataas ng kamay tuwing tinatanong kung sino ang nangangarap maging doktor sa kinabukasan. Uulitin ko, nakahihiya.

Nakababalinguyngóy patagal ng patagal, habang lalong nagiging dayuhan ako sa paaralan na ito... Umabot ako ng hanggang ikalabindalawang baitang bago mapansin na masyado nang malaki ang distansya ko sa mga bagong bituin na dapat nasa paligid ko pa rin.

Maging tapat lang din, nakahahanga talaga ang pagniningning nila. Ang mga kaklase ko, bihira ko lang pinupuri pero tunay ang hiwaga nila, kahit sa mata ko lang.

Oo, dati inisip ko rin na habulin ko ang mga sinag ng aking mga kamagaral, pero kung nasaan ako ngayon, siguro nga mas pipiliin ko na ang kinalalagyan ko.

Itinanong na rin sa akin dati ng isa kong kaibigan ito, may advantage ba talaga ang pagpili ko na magaral sa STEM ng RSHS?

Ngayon, sobrang dali ko lang masasabi na kahit wala ako sa gitna ng mga tala napagmasdan ko naman ang mas malaking kalawakan. Kaya sobra rin, may isang napakalaking nagawa sa akin ng SHS ng lipunan ko.

Sabi nga ng mga Astrologo, pinakamalinaw na mapagmamasdan ang kalangitan mula sa pinakamadilim na kapaligiran; at yun ang kinalalagyan ko ngayon. Gaya ng nasa larawan ng isang concert kung saan nasa dulo ako ng coliseum ay nakita ko ang pinakamagandang view na hinding hindi ko makikita kung nasa gitna lamang ako at malapit sa pinakamasinag na hiwaga na meron. Tanging sa gilid lang, kung saan halos wala na akong makita sa inaapakan ko, doon ko lang nakita kung gaano karikit ang dami ng mga ilaw na hindi ko pa naisip lingunin noon.

Saka ko lang napagalaman na mayroon pa palang ningning na malilingon ko sa larangan ng pagsulat ng lathalain. Paniguradong kung hindi ko sinubukan muli na lumaban sa presscon nitong taon hindi ko na ulit mararanasan ang journalism, muntik na akong hindi makalaban sa DSPC at lumaban sa RSPC. Muntik ko nang hindi makilala si Rizzaine at ang ibang mga naging kaibigan ko sa laban na ito. Siguro nga hindi ko rin makakahalubilo ang mga naging kasamahan ko sa the Eagle at ang Sanghaya kung hindi dito.

Hindi ko rin inasahan na mapapalapit ako sa kislap na tanging sa SDRRM at Red Cross Youth ko lamang mararanasan. Nakakapagpabagabag. Matagal na akong lider pero hindi kahit kailan pa man ay nasagi na sa isip ko na mangunguna ako sa isang napakalaking lipunan  na kasing gulo at kasing dehado ng katipunan na iyon. At higit pa rito ay sino ba naman ang magaakala na sasabihin kong naging isang malaki at masayang bahagi ng SHS ko ang ubod ng labong pangkat na ito.

Ang mga kaibigan ko pa. Mga parol sa madalim na sansinukob na hindi ko magawang talikuran at hindi ko rin kayang masyadong malayuan.

Mahirap silang isa-isahin pero silang mga bituin na natulak rin palayo sa gitna ng mundo namin, para silang Polaris, na naging pahayag ng daanan tatahakin ko sa karimlang katakot-takot lakaran. Alam ko na lalayo at lalayo pa sila habang patuloy na lumalaki at lumalaki ang kalawakan ko pero ang hiwaga ng ilaw nila, yun ang hiwaga na hindi mawawala sa mundo ko.

Mahirap maligaw sa tahanang kay tagal-tagal mo nang ginawang mundo. Mahirap madapa sa daanang ilang taon mo nang nilalakad. Nakababahala. Nakababaliw. Nakababalinguyngóy. Pero ang sukdulan lang ng karanasan ko ay gaya lang ng isang simpleng kasabihan 'we do not go there for the hike, we go there for the view.' at tunay nga, sobrang ganda ng tanawin sa gilid ng pagiging estudyante ng SHS.

At sa pagkagat ng dilim
Kasabay ng pamamaalam ng araw sa'tin
Mahihimlay ko sa sulok ng apat na dingding
Huhubarin ang mga ngiti, ipapahinga ang bibig at ibababa ang hinlalaki kong kanina pa nangangawit
Sa kapapaalala sa mundo na ayos lang
Na makakatagal pa ko ng kahit sampung minuto

Sampung minuto---
Ito lang ang kailangan para tuluyan nang tapusin ang sinimulang kwento natin
At sampung minuto para dapuan ka nila ng tingin at sabihin sa'king
Kailangan na kitang talikuran
Ngunit di na ko inabot ng sampung minuto pa para pakingga't tupdin sila
Dahil sampung segundo lang---
Isa, dalawa, bitaw na, bitaw
Lima, anim, ayoko pa, ayoko pero
Siyam, sampu...ay nagawa na kitang bitawan
Ang sabi kasi ni nanay ay di ka nararapat para sa'kin
Sabi ni tatay pag-aaral ko muna ang atupagin
Ang sabi nila ay dapat ko silang sundin
Ang mga bumuhay at nag-aruga sa akin ay dapat na lagi kong susundin

Huwag mo nang gawin yan, ito ang mas bigyan **** pansin
Di yan makabubuti para sa'yo, bat di mo na lang tularan ang kapatid mo
Ang lalaki dapat ay matikas
Ang tanga tanga mo, wala kang mararating diyan
Kahit sino kayang makagawa ng ganyan, magsundalo ka na lang
Dinaig ka pa ng nakababata sa'yo?
Dapat pareho kayong tinitingala ng tao

Kaya't binigo ko ang nag-iisa kong pag-ibig at sumuong sa digmaang di ko kailanmang naisip
Dahil dapat lagi pa ring susundin ang mga bumuhay at nag-aruga sa'kin, mga bumuhay at nag-aruga sa'kin dapat kong sundin, ang sa'kin ay nag-aruga't bumuhay lagi pa ring susundin
Nay, yakapin mo ko't pahupain ang hapdi
Kaya, Tay, tapikin mo ko sa balikat at sabihin **** tama ang ginawa kong pagtupad sa pangarap mo
Dahil tapos na tapos na ko
Pagod na pagod na ko
Sa panonood sa pagkislap ng mga mata ni bunso
Mga kutikutitap na di mapapasakin dahil ang mga mata ko'y namumugto
Mga matang naniningkit na katatanaw sa sarili kong mga pangarap
Dahil ng mg paa ko'y habol ang bawat dikta't kagustuhan niyo

Sawa na kong pilit pantayan si bunso
Dahil kahit anong gawin ko'y di bubukal sa'kin ang kaligayahan
Di tulad niyang may malayang kinabukasan
Ako'y may busal ang bibig, may taling mga kamay, nakakulong sa ekspektasyon ng sarili kong mga magulang

Pagod na ko, ayoko na
Ayoko nang marinig ang "Tingnan mo siya,buti pa siya, mas magaling pa siya..."
Hindi ako binigay sa inyo para ikumpara niyo sa isa niyo pang anak at sa anak ng iba na hinihiling niyong meron din kayo

Gusto ko lang naman marinig na may tinama ako kahit papano, kahit kapiranggot
Gusto kong marinig ang "Salamat" at "Mahal kita" at "Ipinagmamalaki kita" dahil tapos na tapos na ko
Pagod na pagod na kong
Habulin ang liwanag ng talang matagal nang namatay sa kalawakan
Kaya Nay, Tay
Ako po muna
Ako naman ngayon...

I.
Time passes, another
batch of refugees and migrants. Cities turn into
new houses of gambling and vicious cycles.
Some say only machines can speak clearly
and most humans have lost what they have earned
throughout all this time, just right on schedule.

To own our language,
and the relationships it sets into motion,
we learn painfully, repeatedly like sunrise
and sunsets.
Claiming our own spaces and demons
hidden in our conveniences and reflex routines,
and learning the tricks that has kept peoples
from fully healing from broken promises
and betrayals throughout time.

We own up to our language and its demons
every day and night that we toss and turn
into something feasible, edible, livable.


II.
Iba ibang uri ng digma.
duguang kasaysayang binabaong buhay
binubura ang lakas at memorya tulad ng siyudad
ng Songdo sa South Korea na ang ibig sabihin
ay "city with no memory".

Ito din ang isa sa mga modelo para sa New Clark City
na tinatayo sa Luzon. Sa dalawahang mga pamamaraan
ng mga naghahari-harian, nakikibaka ang anakpawis,
nakikibaka ang kamalayan ng pagpapasya at pagwasto
sa mga pagkakamali, na paulit-ulit na sinusubukang
patayin sa iba ibang mukha.

Mula pa sa panahon ng mga lolo at lola noong 1940s
hanggang ngayon, patuloy ang mga pag-eexperimento nila at paggamit ng panlilinlang  at dahas, sa ngalan ng kalusugan, edukasyon at batas, upang ipain ang buhay sarili, lasunin ang lupang kinakain ang sarili. Kung hindi tayo mag-aaral at mag-iingat din, tayo mismo ang papatay sa mga sinisimulan. #

Kapagka ang yeso ang ipinambato
Doon sa madaldal na estudyante mo,
At saka-sakaling tamaan ang ulo,
Bala ang babalik sayo mismong noo!

Kapagka pambura'y ipahid sa mukha
Niyong mag-aaral na tatanga-tanga,
Pakaiwasan mo't baka maging kawa
Yaong igaganti sa iyong ginawa!

Kapagka ang pluma ang siyang ginamit
Sayong panghuhusga'y mag-ingat na labis;
Sapagkat di tinta yaong ipapalit,
Kundi ang dugo **** mas nakakahigit!

Kapagka ang luha'y mamatak sa lupa
Niyong estudyanteng labis na nagdusa--
Pakaasahan mo't gaganti ang bata,
Ika'y sisingilin hanggang sa pagtanda!

Dito sa Lungsod ng mga siksikang tren
sa umaga at sa gabi ng paglubog sa mga makinarya,
Ang sentro ng  pabrikang papel at usok, na buong bilis
sa inaliping katapatan at tapang
ay naninirahan palagi sa piling
ng mga madaming mga ipis at daga.

May nalilimutan na mahalaga tungkol
Sa tahimik na hele ng mga flourescent na ilaw, kaalwanan
ng mga matatayog na pangako ng condo't bagong mga kainan, magagarang mga pabuya.
Mga panibagong mga tagisan ng lakas
sa mga makabagong Coliseum ng Roma,
sa bawat amoy ng dugo at bagong silang.

May tipo ng sukal na wala sa mga gubat, at tunog ng mga
malalakas na putok ng baril na wala sa digmaan.
Tila sa kahit anong panahon, mag-alsa man mismo ang Kalikasan
at magpadala ng Tsunami,
magpalindol at magpaputok ng bulkan
sa panahon ng kakaibang asul at pula na buwan
sa pagkakabuwal ng bagong bilang
ng mga magsasakang sa mga mass-suicide
mula India, Korea, at Pilipinas dahil sa di-pantay
na mga batas kalakalan:

Ipadala man ng mga makata't hukbong
gerilya ang kanilang pinakamatikas at
pinakamatatapat na mga bilang sa mga pagsubok
ng panibagong mga pag-aaral at pagsasapraktika,
maaaring Puting Elepante din ang
hindi sasapat ang kabayaran para sa mga utang
na dapat matagal nang nabura at naigpawan.

Mula sa lakas at pwersa hindi lang ng mga diyos
ng mga sari-saring pampulitikang mga pormasyong nagdidirehe
sa mga kilos ng mga taong kapit na sa patalim,
Kung hindi mula din sa lakas ng mga nangahas mabuhay
at lumikha ng mga paraan para makapagpatuloy na
makapagaral ng sariling pagkamulat:

Ang kaaway na papel na salapi o papel na tigre
ay nilikha din ng tao para din lamang
maunawaan ang mga sariling kahinaan,
mamulat sa mga repleksyon ng mga nagbabagong
sarili sa gitna ng unos, upang matiyak ang yapak at
mabuo ang mga hanay at kahandaan ng mga
unang hawan, at huling mga walis.
Ang mga kalabisan ay para lamang mapatingkad
ang kahinaang dala ng kasaysayang nagluwal,
ang kawalan ng pagpapahalaga sa binubuhay na mga palitan.#

Ang edukasyon ay kayamanan na Hindi mananakaw ng sinuman. Napakahalaga ng edukasyon dahil dito nakasalalay ang ating kinabukasan.                                                    
      Nasabi ko ito dahil sa panahon ngayon, karamihang natatanggap sa trabao ay ang mga nakapagtapos sa pag-aaral at ang trabahong ito ay nagsisilbing tulay tungo sa kanyang kaunlaran pati na rin sa pakikipagsabayan sa agos ng buhay.
      Ang edukasyon ay susi sa pag-unlad upang makamit ang pag-unlad na ipinamamana ng ating sarili. Ito ang pundasyon natin upang makaahon sa kahirapan tungo sa tuluy-tuloy na kanlaran at kasaganahan na inaasam-asam natin at ng ating mahal na bayan.
      Ang edukasyon ay sadyang mahalaga sa lahat, noon hanggang ngayon. Ito ang pinakamatibay na pundasyon ng isang tao. Ito rin ang maaari naging dalhin saanman rayo pumunta at walang sinumang makaaagaw into sa atin.

Isa kang dakila...

Sa bawat takdang araling
nais **** iparating,
Nakasalalay ang bawat marka
ng bawat estudyanteng
gustong matuto.

Bawat estudyanteng,
hinihimok mo at
tinutulungang pumasa,
nakapagninilay-nilay sila,
sa matayog na pangarap.

Isa kang dakila...

Sa matayog na pangarap
na sumisibol sa puso,
nang bawat mag-aaral,
ay kaakibat na kasiyahang,
hindi kailanman mabibili.

Hindi kailanman mabibili,
ng pilak at ginto,
ang karunungang iyong,
ipinunla't yumabong,
lumipad at naging matagumpay.

Isa kang dakilang...****.

Mag aaral ng mabuti para sa kinabukasan
Hindi lang para sa sarili para na rin sa bayan
Magandang trabaho at magandang pangalan
Aking pamilya, saki'y inaasahan

Lahat ay di kailanman sumapat
Inuuna ang pamilya dahil yon ang dapat
Ni hindi makuha ang suporta na nararapat
Pamilya nga ba talaga itong maitatawag?

Naranasan mo na bang magkaroon ng crush? Siyempre oo! Sino ba naman ang hindi mararanasan iyon? Sabi mga nila, abnormal saw ang walang crush.
      Minsan sila ang dahilan kung bakit ka nag-aaral ng maayos. Sila ang dahilan kung bakit ka nag-aayos ng buhok, nagpupulbos, pumoporma, at marami pang iba.
      Siyempre, para saan ba iyon? Para magustuhan ka o kaya ay mapansin.
      Minsan mga kahit simpleng pagsasabi sa iyo ng crush mo ng "hi" ay halos mabugbog mo na iyong katabi o kaya ang kaibigan mo sa sobrang kilig.
      Pero minsan, hindi mo maiwasang magselos sa mga ka-close niya.
      Grabe, di ba? Kahit simpleng crush lang iyon, nagseselos ka pa rin, at minsan dumarating sa time na kailangang mag-move on kahit wala kayong relasyon.
      Pero paano kapag nalaman mo na may syota pala siya? Kahit crush mo lang, siyempre masakit pa rin. Kasi umasa ka rin naman na sana magustuhan ka niya.
      Bakit ka umaasa? Dahil nadala ka sa imagination mo, like magiging kayo o liligawan ka niya.
      Hindi naman lahat ng imagination ay nagkakatotoo. Sabihin naging 30% pwedeng magkatotoo pero 70% pa rin ang imposible. Kaya mga sabi nila, "Expectation is the root of all heartaches."
      Dapat matuto tayong kpntoplin ang sariling nararamdaman dahil hindi lahat ng gusto natin ay makukuha natin.
      Ang pag-ibig ay kusang darating dahil bawat tao ay may nakalaang makakasama habangbuhay. Mga bata pa tayo para royan, Hindi pa natin kayang buhayin ang sarili natin.
     May oras na dapat itabi ang mga pansarili at unahin ang makabubuti.

GISING!*
mainit na kape
natutumbang mga mata
nanghihinang katawan
isip ko'y nawawala
isang tinik ng ingay
agad ng napatingin
sa gawing banda roon
anong takot sa dilim
balik tayo sa mga salitang
mala-linya na ang ukit
sa utak kong sabaw
lahat sa paningin na'y marikit
maski nag-iisang ilaw
nagmumukha ng tutubi
pagkat sa pagdating ng bukas
bawal ang magkamali
ilang pahina nalang
kaya't konti pang tiis
minimithing tagumpay
aking makakamit
kaya't higop pa ng kape
puta*, dila ko pa'y nasunog
dasal na lamang ang katapat
maliban sa luha at uhog
kakayanin, kakayanin
hindi nais magtagal
habang sila'y nagsasaya
narito kang nag-aaral
kung ayaw **** maiwan
sa kwartong maputi
kasama ng demonyo
gisingin ang sarili
walang alay na magaganap
hindi maaaring ipabahala
bawal tayong magtawag
diyos-diyosan dito sa lupa
itong mga matang
bumibitaw, bumibitaw
sa gabing ito, walang susuko
maski budhi ko na'y sabaw

Ang maputing blusa ay nakakasilaw
Dating mag-aaral sa paaralan
ngayon reyna na ng kanyang natupad na pangarap
Lumaki na ang agwat ng katayuan
Distansiya na di malagpasan

Subukan bang habulin
Kung gaano kalaki ang kagustuhan
ganun din ang siyang kabiguan
Sa lagaslaw ng tubig sa alon
Ang payak na pamumuhay sa gitna ng daluyong

Sa araw ng mga  puso ay walang aaminin
Ang pag-irog ay hindi mabubunyag
Karugtong ng kwento ay maging nalilingid na alamat
Iniukol sa kanya ang kalatas

Suungin ang daloy ng ilog
Pilansik sa balat ay parang asido sa dugo na tinutunaw ang puso
Sa lalim ay malulunod, sa babaw ay ang hininga malalagot

Suwail sa kalangitan
Kung ito'y nakatadhana at ang mga yapak ay nabilang
Sana'y maunawaan ang inaasal
Sampung hakbang ang layo sa kanyang likuran

Ano nga ba ang pag-ibig?
Nakakain? Naluluwa? Natututunan katulad ng aralin o nababasa katulad ng mga maiikling tula?
Nanggaling ba ito sa mga kwentong banyaga at kwentong matatanda?
Siyensya? napaliwanag na ba niyan?

sa totoo lang di mo yan napag-aaralan,
kusa mo kasi yang mararamdam.
di mo rin yan pwede ipilit,
para kasi yang tao, kusang yang pumipili.

di rin yan nakakain katulad ng paborito **** chicken
o ng paborito **** pansit bihon, miki o canton.
hindi rin mahahalintulad sa mga palabas o mga kwentong wattpad na mababasa mo sa libro.

at para sa iba, sabi, pana raw ni kupido ang dahilan
tinig ng sirena naman ang kwento ng iilan.
di naman dahil raw kasi sa naaakit sila sa panlabas na kaanyuan.
hahahaha kalokohan.

Wala pang nakakapagpaliwanag niyan.
siyensya? pwe, di lahat kaya niyan patunayan
basta para sa akin, isa lang ang alam ko diyan.
Ang pag-ibig ay regalo mula sa langit.

di mo na kailangan pag-aralan,
di mo na kailangan pagexperementuhan
di mo na kailangan ng kahit na anong katibayan.
tandaan mo lang. Regalo yan ng may kapal.

kaya bilang tipikal at praktikal na estudyante, wag kang magmadali,
darating rin sayo ang mga bagay na ganyan
Di mo lang alam, matagal nang nakasulat sa tadhana mo ang kwento na nakalaan sayo.

wag **** pangunahan!

imbis na pairalin ang tibok ng dibdib,
subukan paganahin ang isip.

MANGARAP! MAG-ARAL! MAGPURSIGI!

wag muna maglandi!

pag-aaral ang unahin
para makabawi sa paghihirap ng mga magulang natin.

at huling pasabi para sa lahat ng kabataan
at basta paalala sa lahat ng umiibig,
wag **** hayaang mabihag ka ng kalituhan ng mundo
protektahan mo sarili mo.
yakapin mo ang puso mo.

Regalo ng may kapal,
Pangalagaan mo.

Abuso at prostitusyon illegal sa mundo.
Pangarap ng kababaihan hindi makamit.
Suntok at sipa'y nararanasan nila.
Itigil natin ang abuso sa kababaihan.

Mga walang pangarap, prostitusyon ang pinangarap.
Buhay nila'y nabigo, pag-asa nila'y naglaho.
Nasakim sa pera, iniwan ang pamilya.
Itigil natin ang prostitusyon sa kababaihan.

Mga pag-aaral na nasayang napunta lang sa bisyu.
Mga pamilyang iniwan, hindi man lamang binalikan.
Madami silang pera, pero ang isip nila'y walang pakana.
Itigil ang pang-aabuso at prostitusyon para guminhawa ang ating buhay.

Ngayong araw ako'y siyang naatasan
Na ipakilala ang ating kaybigan
Mahirap sabihin, ang inyo nang alam
Kaylangang galing nya'y bigyang katarungan

Sikat sadya itong ating kaibigan
Pang-showbiz ang dating, pinagkakagul'han
Pagkat nang magsabog d’yos ng kagwapuhan
Tabo lang dala ko, sa kanya'y "orocan"

Ngunit bahagi lang 'yon ng katangian
Kung bakit sya'y tunay na hinahangaan
Talino at t’yaga ang kanyang puhunan
Sa pag-aaral ng buhay, kalikasan

Sya'y taong tunay ang angking kabaitan
Na dama ng tao, hayop at halaman
Sa dami ng kanyang lathalaing-agham
Sierra Madre'y nginig, kapag nagtimbangan

Palaka, butiki, ahas at butaan
Nang dahil sa kanya'y lalong natutunan
Lumaki't lumawak ating kaalaman
Kung kaya't umani laksang karangalan

Alam kong sa bawat uri ng palaka
O ibang buhay na sa mundo'y mawala
Kasama natin s’yang lungkot na luluha
Pagkat magkaugnay ang lahat sa lupa

Dedikasyon niya ay dapat tularan
Ipakilala s’ya'y isang karangalan
Si Arvin Diesmos po, Syentistang huwaran
Samahan n'yo akong siya'y palakpakan!

Kinalimutan ko ang pag-ibig,
dahil mahirap kang mapa-ibig.
Kinalimutan ko ang pag-ibig,
dahil hindi ako ang iyong iniibig.

Kinalimutan kong umibig,
dahil sa mga matang mapang-usig.
Kinalimutan kong umibig,
dahil unti-unti akong nalulupig.

Kinalimutan ko ang magmahal,
dahil sa pag-aaral kong mahal.
Kinalimutan ko ang magmahal,
dahil ikaw at ako ay hindi tatagal.

Lunes

Siya ay tatlong-daang talampakan mula sa aking kinatatayuan
Sa kanyang pinaroroonan ako ay patungo
Sa dulo ng pasilyong ito siya'y taimtim na naghihintay
Sinuway ko ang tawag ng kahayokan ng damdamin
At hindi kumatok nang madatnan ang pintuan ng kanyang silid
"Hahayaan ko na lang siyang umidlip." sambit sa sarili

Martes

Siya, isang panibagong habol ng paningin, sumenyas
May ngiti siyang ipinakita bago dumiretso sa kasilyas
Sa silong ng eskuwelahan kung saan ako nag-aaral
Ako'y sumunod sa utos ng aking katigangan
Sumunod sa estrangherong may kislap sa kanyang ngiti
Ngunit dali-dali akong umalis nang mga mata ko'y nanlisik

Miyerkules

Ako ay nakaupo sa dulo ng bus, iniwan ng mga pasaherong inip
Napaisip at nag-iisip na bumaba na ngunit
May sumakay na lalaking marilag at ako'y nabihag
Hindi ko naiwasang hindi tumitig habang siya'y nakangisi
At sa kanyang pagtabi at mag-dikit ang mga biyas namin
Agarang tinawag ko ang kundoktor at pinahinto ang sasakyan

Huwebes

Mag-isa sa aking silid, nakahilata sa kama, Luna sa aking mukha
Ang diwa ay naglalakbay at may hinahabol na alaala
Bigla kong naalala may mensahe sa aking selepono
Isang hubad na larawan ng kausap ko nang wala pang limang araw
Nandilat ang aking mga mata at nagising ang aking diwa
Sa kalakhang kanyang ipinakita na aking di naman gaanong pinansin

Biyernes

Ikaw ay aking muling nasulyapan sa isang kainan
Malapit sa iyong tinitirhan, may kausap sa iyo'y nakikipagtitigan
O sa imahinasyon ko lang iyon?
Ngunit hindi ko maiaalis sa puso ko ang masindak,
Manlumo, malumbay na kaya **** mabuhay na wala
Ang init ng mga balat nating nagtatagpo.

Oh Diyos ko,

Ako'y pagbigyan mo makasama siya kahit isang gabi lang
Isang magdamagang nananaig ang kamunduan
Na maglapat ang aming mga dila
Na masubo ko ang kabuuan niya hanggang mabulunan
Na malasap ang alat ng pawis sa kanyang balat
Na mahila ko ang kanyang buhok sa gigil ng pagkasabik
Na muling takpan niya ang aking bibig, pinipigilan akong umimik

Sabado ng gabi may mensaheng bumungad sa'kin
Kami raw ay mag-hapunan at kumain ng pang-himagas hanggang Linggo ng umaga

At sa pagkakataong ito ay pumayag na ako.

Handa na  ipagtanggol katumbas man itong sampung buhay
Ang halaga'y higit pa sa inipon na mga koral sa karagatan
Kung binastos kahit malinggit ay
kikibo ang nanahimik na balasik

Hinintay humulaw ang bagyo at si Dessa ay sumakay bago umuwi ng bahay
Lumusong sa baha sa baryo
at ginunam-gunam ang sandaling yaon

Kung may oras sa pag-aaral
gayun din sa paglilibang
Ngunit ang kunting kalayawan ay naging hadlang upang makatanggap
ng medalya ng karunungan

Hindi bakal at kawad ang pag-iisiip
para di matukso sa mga bisyo
Sa pagsusugal ay nalulong
Hindi mahilig sa anumang  pampalakasang laro
Napasama sa kapatiran

Dumating ang mga araw ang alingawngaw ay umabot sa ama
Nagpakalasing noong gabi bago naglabas ng mga hinaing
Mga salita niya'y matutulis, umuulos sa laman

Nang makasabayan sa paglalakad,
napatingin at napangiti
Ang hubong sintido ay naghimok para mauna na pansinin
Kapagkuwan ay kumaway sa kanya at lumapit

Simpleng nagpakilala bilang kamag-aral
Talastas niya na isang taon nauna sa kanya
Naging mausisa tungkol sa mga ****
Naisagot lang ay baka at siguro
kahit balot ng kainitan ng puso

Nang naghiwalay ay lalong nanabik
Masigasig sa pag-aaral
Nagrerepaso ng mga aralin sa bakasyon
Isinabay din sa mga pagpupuri sa dikit ng gabi

Sa kulay abo na panaginip ay lumaboy
Maraming kumpul-kumpol ng mga orkidya at iba pang bulaklak
Matao sa merkado subalit nakakabingi ang katahimikan
Sa paglilibot, naging lila ang nasaging kagamitan

Tumayo sa katre na pinaghihigaan
Kahit wala pa sa ulirat
parang nasa alapaap
Umaangat kahit walang pakpak
Nagbubunying pakiramdam sa taas

May yosi at may asap
Blankong tingin at sipat
Salamin na pang loko
Kulang sa balbas pa no.

Nag aaral ka pa ba
ang tinanong niya sa
Isang batang maliit
Oo po, sagot ng paslit

Parang karaniwan lang
Kung hindi natuluyan
__

Cigarettes and clouds
Blank stares on looking
A fake mirror and guise
Given away by a lack of ****** hair.

"Do you still study"
He asked
The small boy
"Yeah", said the young one.

As if it were normal
Should he say no.

Tuwing may unos sa buhay, sino ba ang ating sinasandalan?
Di ba ang ating pamilya na handa tayong tulungan?
Sila ang ating pinaghuhugutan ng lakas noon pa man.
Kaya dapat sila’y pahalagahan at pasalamatan.

Noong bata pa lang kami, kayo ang nandiyan para sa amin.
Humubog sa aming pagkatao at bumuo ng aming mithiin.
Upang makapagtapos ng pag-aaral at mga pangarap ay abutin.
Ngayon na kami ay mga matanda na, oras na suklian kayo na aming mga tungkulin.

Araw-araw namin kayo kasama sa puyatan dahil kami ay nag-aaral
At nandiyan rin na tuwang-tuwa tuwing kami ay may mga parangal.
Kaya maraming salamat sa aming pamilya na nandiyan magpakailanman
At oras at panahon sa amin ay pinag-alayan.

Ang salitang salamat ay walang katumbas sa inyong pagmamahal sa amin.
Kaya buong kasiyahan at pasasalamat an gaming mga panalanagin.
Dahil kayo ang munting mga regalo mula sa ating Panginoon.
Kaya kami ay suwerte at wala nang mahihiling mula noon.

Bago iusal ang pangangamusta,
Pusang itim ay biglang lumukso sa harapan
Anu-ano na lang ang mga sapantaha
pero patuloy pa rin sa pag-uusap
Kanyang problema'y nalaman
Takdang-aralin na sa kanya'y palaisipan

Nalutas at nabigyan ng kasagutan
Ngunit nagtaka, sa tuwing magkakabanggaan ang mga tingin ay laging napapangiti
Sa pag-unat ng kanyang labi ay nagiging kulay makopa
Kung alam na sana ang gagawin ay di na sana nagpabaya

Matagal nagkwentuhan
Ngunit nang sinabi na sa siyudad ipagpatuloy ang pag-aaral ng abogasya ay natuldukan ang pag-iipon ng lakas ng loob upang magtapat

Sumungaw pa rin sa bibig
kung ano ang ibig
Ngunit dinaan sa biro sa pagsabi na maghihintay pa rin
Mukha niya'y seryoso nang magsalita, na sana ang minamahal ay magpakatotoo sa kanya

Hindi na umimik sapagkat mayroon ng lalaking-ibig
Di pa umaalis ang mata niyang nakatitig
Niyapos nang mahigpit at nagwika na ipangako na maghihintay sa kanyang pagbabalik
Naipangako naman na hihintayin

Mga bagay na gustong gawin
Mabibigyan oras upang tuparin
Ngunit wag muna itong unahin
Dahil alam **** marami ka pang gawain
Nakaabang mga takdang aralin
Naghihintay na gawin
Ikaw man ay malaya
Dapat alam mo pa rin ang kahalagahan ng iba
Iba tulad ng iyong pag aaral na nangangailangn ng pagpapahalaga
Sa pag gawa ng mga bagay na iyong ikasasaya
Wag kalimutan ang nararamdaman ng iba
Baka ikaw ay may nasasaktan na
Mas magiging masaya ka
Kung alam **** wala kang nasasaktang iba
Ang pagiging malaya
Sa paggawa ng mga bagay na iyong ikatutuwa
Ay nakapag papa aliawalas sa iyong mukha
Dahil ito ang dahilan kung bat ang ngiti mo ay masisilayan sa iyong mukha
At sa iyong mata makikita ang kinang na dulot ng kalayaang natatamasa
Pero wag kakalimutan ang pagkakaiba  Ng pagpili sa mali at tama
Ikaw man ay naturingang malaya
Dapat alam mo pa rin ang makabubuti at makasasama
Bigyan ng limitation ang sarili, tama naman dba?
Dahil baka sa sobrang saya na iyong madarama
Ikaw ay maging pabaya
Buhay moy malagay sa isang sitwasyon na ndi kaaya aya
At pagsisisi lamang ang makikita sa mukha

Pagkatapos kumain ay napansin ng ina ni Butchoy na agad itong pumanhik sa kaniyang kuwarto.

Dala ng pagkamausisa ay tinungo niya ang silid ng anak. Doon ay nakita niyang nagsusunog ito ng kilay gamit lamang ang isang pirasong kandila.

"Ang sipag naman ni Butchoy ko."

"Kailangan ko po mag-aral, 'Nay. Ayoko pong matulad sa ibang bata na palaboy-laboy at wala sa eskwela," aniya.

"Ganoon ba? Magbabago rin sila, anak" usisa ng ina.

"Kasi po ang batang tambay ay walang mararating sa buhay," sagot ni Butchoy. Napangiti na lamang ang ina.
Tamad man ito sa gawaing bahay, masipag naman sa pag-aaral.

Tinuruan po ninyo kami
kung paano magsalita at sumulat nang taas-noó
sa isang wikang inampon,
na hindi naman namin Ina.
Ang balumbon ng panuntunan
at talaan ng mga tanggap na kataliwasan
kabisadung-kabisado po ninyo
at ipinagpakasanay po ninyo sa amin,
buung-tiyagang inalagaan
ang mahiyaing mga buko
masikap na hinamon kami
araw-araw, at ang iyong tinig
hanggang ngayon sa diwa’y naririnig –
“Correct practice makes perfect!”
Higit pa sa mga tugmaan ng simuno at panaguri
Ang inyo pong mga aralin sa balarila, na tila gintong may-uri
Ay tinuruan ang mga batang puso, bata sa puso,
Ang mga malambot pang isip:
the malleable minds:
Bawat lalaki o bawat babae ay – “Every man or every woman is”
Pero
Lahat ng lalaki at lahat ng babae ay – “Men or women are”
Anuman – “regardless or irrespective”
Ng pinagmulan – “of beginnings”
Ay kailangang malaman:
1. May mga panuntunang dapat sundin.
          - at isinabuhay namin ang bawat sinabi mo,
          At hindi lang sa aming mga saknong at pangungusap
2. May mga taliwas o eksepsyon na dapat isa-alang-alang.
          - di-tuwirang tinuruan po ninyo kami,
          Kilalanin ang mga pagkakaiba-iba
          At ang mga hirap sa pag-aaral at pagsasalita ng Ingles
          Ay katulad lamang ng mga kahinaan ng mga tao
          At mga katangi-tanging pag-uugali ng aming mga kaibigan
3. Mabuting magpakadalubhasa sa balarila
          - Pero katapatan sa sarili at sa kapwa ang pinakadakila!

Kung kaya, ang mga aralin **** pinakamahalaga
higit pa sa maayos at pusturang pananamit at sapin sa paa
at mga ebanghelyo ng tamang paggamit ng mga salita, syntax,
at ibang hiyas lingguwistika
ay naghatid ng mabuting pagkamamamayan
at butil ng paano maging mabuting kaibigan
Ang mahusay ng pag-i-Ingles na aming natutunan
ay mga aral ng araw-araw na pamumuhay
Mga kayamanang walang katapat na perang kabayaran.

Wala patutunguhan sa hiwas na landas
Bawat gawain ay kanyang pinupuna
Tinutuligsa ang mga munting kamalian
Palaging umiinit ang ulo at sumisigaw kahit marami ang nakatingin

Sa ikaapat at huling  taon ay sa umpok ng kumikislap na dyamante
Di naman irisponsable sa klase - maayos ang mga marka
Sa pagtatapos walang anino doon ng itay
kaya agad lumabas ng paaralan nang walang bahid ng pagkagalak

Agrikultura ang kinuhang kurso
Nang ikalawang taon na sa kolehiyo'y naparool ang anluwagi - ama'y nahulog at napilay sa gusaling itinatayo

Hindi natanggap ang kanyang kapalaran
kaya laging tumutungga ng alak
Nagpasya na huminto sa pag-aaral para may kumandili sa kanya
Pinapagalitan man ay di pa rin nagawang magsawa

Sadyang maliit ang lupain ng San Arden
Sapagkat nakasalubong si Dessa
Halata sa mga mata na mayroong kinikimkim
Pagbabalisa sa gabing madilim

Ang TED sa puso ko ay parang Lireo ng Encantadia
Bughaw ang simbolong kulay nila
Narito ang mga Sanggre o dugong bughaw ng Encapsudia
Danaya/Dela Cruz, Amihan/Arriola, Pirena/Penson, Alena/Araneta

Ang TED sa puso ko ay parang Terran sa Starcraft na laro
Bughaw ang sagisag na kulay ng mga ito
Nais nila ang pangunguna at pamumuno
Nasa dugo ng lahing tao – katangian ng pagiging ****

Ang TED sa puso ko ang nagturo sa akin
Kung paano ang pagiging **** ay tangkilikin at mahalin
Mag-aaral higit sa lahat ang dapat unahin
Responsibilidad sa klase ang dapat atupagin

Ang TED sa puso ko ay parang Terran at Lireo
Dito ko nadama ang pangarap kong totoo
Ang maging tao na makaguro, ang maging **** na makatao
Salamat sa mga taga-TED na naging bahagi ng buhay ko!

-10/23/2017
(Dumarao)
*a tribute to TED of CapSU-Dumarao