ako ay nakatulala
sa lugar kung saan walang madla;
at ang isipan ko'y binabaha
ng mga hindi ko nasabing salita.

ako ay nasa dagat pa rin,
at ang bawat ihip ng hangin
ay simbolo ng aking dalangin
na sana siya ay mapasa akin.

ang mga puno ng niyog
ay gaya ng pagmamahal kong matayog.
mataas at hindi makasarili,
spaagka't sakanya ay nawiwili.

ang bawat butil ng buhangin
ay parang pag-ibig kong hindi kapusin;
bilyon-bilyong damdamin,
pag-ibig para sakanya na hindi ko inamin.

ang bawat alon na humahampas,
ay parang mga sandaling aking ipinalagpas;
mga bagay na matagal ko na dapat sinabi,
ngayon ako'y ginagambala ng pagsisisi.

Kay tuling lumipas ang isang taon at ngayon ay panibagong buwan na naman ng Enero.

Isang hamon para sa akin ang baguhin ang nakasanayan ko tatlong dekada na ang nakalilipas -- ang maging masaya para sa sarili ko.

At sisimulan ko ito sa paggawa ng saranggola. Kasama ko sa paggawa at pagpapalipad nito ay ang aking nakababatang kapatid na ngayon ay labingtatlong taong gulang na.

"Ang galing mo namang gumawa. Ang laki na nang ipinagbago mo a! Dati ang tamad mo, ngayon masipag ka na sa paggawa ng saranggola," napahagikgik pa ako nang tuksuhin ko siya.

"Kuya, ang pagbabago ay hindi lamang sa isang laruan o bagay nagsisimula. Dapat sa sarili rin. Kaya kung may mga bagay kang baguhin sa sarili mo, simulan mo sa libangan gaya nitong paggawa ng saranggola. Kung saan nais ng puso **** maging maligaya ay doon ka," malalim ang kaniyang tinuran pero natuwa ako dahil may katuturan ang kaniyang mga salita.

Nang matapos naming gawin ito ay umakyat na kami sa pinakamataas na parte ng aming bukid dahil doon ay malakas ang hangin.

"Isa. Dalawa. Tatlo. Takbo na kuya! Takbo!" ngiting-nigiti ako habang tumatakbo paakyat ng bukid upang paliparin ang saranggolang hugis bituing gawa naming. Nang nakakalipad na ito ay hindi pa rin mawala sa aking mga labi ang ngiti.

Nasabi ko na lamang sa aking sarili ang mga katagang, "Simula pa lamang ito ng pagbabago sa aking sarili. Sisikapin ko at paninindigan ko ang panata ko na maging masaya hanggang sa huling hininga ng aking buhay. Gaya ng saranggolang matayog ang lipad ay magagawa ko ring lumipad paitaas maabot lamang ang tunay na pinapangarap ko at tunay na maging maligaya habambuhay."

Isa kang dakila...

Sa bawat takdang araling
nais **** iparating,
Nakasalalay ang bawat marka
ng bawat estudyanteng
gustong matuto.

Bawat estudyanteng,
hinihimok mo at
tinutulungang pumasa,
nakapagninilay-nilay sila,
sa matayog na pangarap.

Isa kang dakila...

Sa matayog na pangarap
na sumisibol sa puso,
nang bawat mag-aaral,
ay kaakibat na kasiyahang,
hindi kailanman mabibili.

Hindi kailanman mabibili,
ng pilak at ginto,
ang karunungang iyong,
ipinunla't yumabong,
lumipad at naging matagumpay.

Isa kang dakilang...****.

Ito ba'y sa tingin ng miyopia na sandangkal ang layo, gusto na kabigin?
Pananaw na malabo, di malirip?

O himig na kaagaw-agaw pandinig
Musika sa katahimikang pandaigdig
na lumilikha ng espasyo sa katotohanang di ibig?

Paraan ng pagdarama sa mga bagay na umiiba?
Pagkaganyak sa karaniwang obra maestra?

Isang sulyap sa ningning ng maririkit na bituin
na mapangrahuyo sa mga mata?

Panggagaway sa sangkatauhan
na walang makapag-aalis
Payak subalit gumaganap nang paulit-ulit?

Ito ba'y tumatawid sa dakong paglubog tungo sa pagsikat ng araw
hilaga hanggang timog?

Gumagabay sa paglikha ng sining
ng mga pantas at pintor
na inspirasyon ang guhit?

Tumatalunton sa kinabukasan,
lumalakbay sa kawalan hanggan
tila mas matayog pa sa pag-asa?

Ito ba ang matamis na kabiguan
na ninais maranasan?
Ginawang bagay na di alam ang kahihinatnan?

O piling mga salita na nasnaw sa bibig,
bulong sa hangin ng makatang nagtitiis?

Kumukurap na liwanag sa karimlan
na kung pagmasdan parang mamatay datapwat di kailanman naglalaho?

Saglit na galak tulad ng mga nasa yaong pagdiriwang
mapagbunyi ngunit di mapagmataas?

Napatag na ang hindi mapatag ng
Sanlaksang idelohiya't pananampalataya.
Panata ito ng kalawakan. Lilinisi't lilipulin
Yaong hindi umaayon sa itinakdang

Orden ng katutubong balanse ng ulan
At hangin, ng dagat at pagkamulat,
Ng  lupa at pagtatangka. Hindi sasapat
Ang libu-libong bangkay na nakahundasay

Sa mga lansanga't simbahan dahil malaon
Nang naagnas na bangkay ang ating
Kamalayan. Malaon nang umahon si
Kamatayan sa anyo ng kasakiman sa

Kayamanan, at tayo bilang mga kalakal
Na nagpapatiwakal sa ngalan ng kaligayahan
Sa anyo ng kasaganaan. Hindi sasapat ang
Mga pagtangis ng mga ama't ina, ng mga

Anak at kapatid, dahil matagal nang
Tumatangis ang Inang unang naghandog ng
Paraiso sa atin. Saan nga ba tayo patungo?
"Tayo'y mga punong matayog ang pangarap,

Ngunit sa lupa'y laging nakaugat..."

Mula sa higanteng alpombrang balot
Bumuhos ang walong henerasyon halos
Ng karit, palay, tagtuyot, unos
Martilyo, pako, pagpapakaputa sa utos!
Aba, hindi pangako ng sistema ang presensya ni Hesus!

Sa madilim na purgatoryo ng impiyerno at kalangitan,
Sa mahiwagang pagitan ng lunsuran at lansangan
Nagka-prusisyon ang dibinong Toledong bayan
‘Pagkat naipasalangit na
Ang Multo/Kapre/Bal-bal/Berberoka/
Aswang/Mangkukulam/Agta/Santelmo/
Batibat/Berbalang/Bungisngis/Diwata
Na sumiil sa banal na pook ng Toledo.

Pitu-pituhan ang naging palitan
Sa pagbuhat sa bangkay ni Rodiano Abduhan.
“Dito ako sa ulo.” “Pasmado ka ba? Larga na!”
Padulas-dulas ang kapit, sumisilip na ang paa
At sa bawat yapak, bumuhos ang patak
Ng dugong pesante sa sagradong Toledong lupa.

Rodiano Abduhan, mas kilala bilang Tatay Godong
Manggagamot, tagalunas ng salot, kampon ng Diyos,
Ika ng iilang nagpatingin sa mahiwagang tatang,
Pero manyak, magnanakaw, aswang, mangkukulam
Kamo ng nagmula sa abang Toledong bayan.
‘Pagkat ang pugad niya’y sa kanayunan, sa kalaliman, sa kaibuturan,
Ng mailap na lansangang ng Diyos tinalikuran.

Kaya nang ang taumbaya’y nakabatid
Na lumubha ang sakit ng pamangking si Adring,
At na natagpuang bukbukin ang bangkay ni Celine,
Kaniya-kaniyang satsat, sitsit, at hirit
Ang kumapal sa amihan ng Toledong hangin.

“Mangkukulam! Heto yung bumati sa Adring kong pamangkin!”
Kaya ng taumbaya’y binatikos at siniraan sa lihim
Sa walwal o gimik, pagkalaklak ng gin.

“Berbalang! ‘Di ka umawat hanggang naubos ang dugo!”
Kaya’t nang-imprinta ang madla ng mga galos abot sa buto
Tatak Cebu! Tatak lungsod ng Toledo!

“Aswang! Luwal ng putang nakunan!”
Kung kaya’t naisama rin ang anak ni Abduhan
Sa kawawang listahan ng mapapaslang.

Biro mo! Ang manggagawa ng himala
Natamaan ng sumbi ng masaklap na realidad!
Ay, hindi makaliligtas ang dukha
Sa kamandag ng pader ng matayog na siyudad!

Pero nang maabot ang mapanglaw na kremahan,
Ang mailap na lubid ng buhay at kamatayan
Ni Rodiano Abduhan, aswang at mangkukulam,
Ng dugong maliliwat ay tuluyan siyang naubusan.
Maputla niyang balat, sa abong langit ay umagpang.
Inaakit ng lagay na hamak na sa wakas ay tumahan.
Pero nang maunawaan niya na sa kaniyang kamatayan
Mapupuksa ang kasarinlan at kalayaan,
‘Pagkat siya ang sisidlan ng dugong maglilinang,
Kampeon ng kanayunan, hari ng himagsikan,

Nasapian ni Lazaro.
Nabuhay.
Natauhan.

Magsasaka, mangingisda, labandera, gerilya.
Artista, mayora, tindera, tsismosa.
Karpintero, ****, kutsero, kaminero.
Abugado, inhinyero, piloto, maestro.
Ninais ng lungsod ang pagsapit ng mundo
Sa mahinhing mundo ng mga diwata’t engkanto.
Oo lang nang oo, bawal mangontrabida,
Kaya kung gusto nila ng Multo/Kapre/Bal-bal/Berberoka
Ano pang magagawa kundi patabain ang mataba?

So natunaw ang pintura
Ng nagbabalat na ngang dingding
Nabawian ng Sol at Luna
Ang kalangitang sadya nang makulimlim
Ang basang semento ay nauhaw
At naging nagbabantang lamig.

Mula sa naagnas na kabaong sa hukay lumaya
Ang mga magsasaka, mangingisda, labandera, gerilya
Ang mga Batibat/Berbalang/Bungisngis/Diwata.
Mula sa abo sa loob ng saro nagka-anyo
Ang mga karpintero, ****, kutsero, kaminero
Ang mga Aswang/Mangkukulam/Agta/Santelmo.

Tsaka humayo’t bumulong kay Abduhan
Nang siya’y mailatag sa loob ng makinarya.
Tsaka niya nagunita ang anak at asawa
Nombrado na atang manananggal at tiyanak.
At ang bawat katiting na patak ng dugo
Na hinayaan niyang umagos, bumuhos, tumulo
Sa lupang Toledo, lupa ng berdugo’t demonyo.
Doon niya nabatid kung saan totoong nagmula
Ang mga Multo/Kapre/Bal-bal/Berberoka,
Aswang/Mangkukulam/Agta/Santelmo,
Batibat/Berbalang/Bungisngis/Diwata.

At doon nabuhay ang Santelmo ng Toledo;
Nang umalpas mula sa crematorium si Rodiano Abduhan,
‘Di na mas hahaba ang buhok, at nakatatak ang pangalan
Sa kaniyang mga galos at sugat, habang
Noo’y banig ang balot, ngayo’y apoy na bagong silang.
At nang nadaanan niya ang mga balintataw
Ng mayayamang poong siya mismo ang nakapukaw,
Nabatid niya kung bakit kailangan ng Toledo ng isang halimaw.

Sa look ng kabihasnan ay niluray ang moral
hanggang wala na natira sa kasarilihan
Matayog na pananaw ay lumulubog
parang tumatandang lawin

Ang katauhan ay yumayabong na talahib na inaambon
sa larang ng mga lapida
Kaya musika ng panananghis ang nakatadhana
Mapanglaw sa linang

Ang kalakasan ay nahahamugan
Nang pagsulong nito tungo sa kapangahasan
Isang paa ay nasa libingan

Kahit anuman ang makatugon sa pagdaralita nang malapot
Sa antas ng balangaw, ano ang ipinapahiwatig?
Masilayan man ng busabos, walang linaw sa intuwisyon

Ihalo ang walang kaugnay na pangungulila
sa balangkas ng talambuhay
Magbuo man ng introduksyon
Di pa rin makabangon sa panimula ng akda

Hahabi ng mga bagong tugma para sa bagong libro
Sa mga bagong pahina nito,may pag-ibig na kayang mabubuo?
O mga kasawian na naman ang tanging  isusulat ko?
Kalungkutan na naman ba ang uubos sa tinta ng aking pluma?
O sa malinis nitong papel,may pag-ibig nang magmamarka?
Maisulat ko kaya ang kuwentong inaasam
At sa matayog **** isipan,magawa ko itong ipaalam?
Posible kayang mapansin mo ang iaalay kong regalo
Kahit na ba di mo pa alam ang pangalan ko?
Wala naman kasi akong balak na magpakilala sa iyo!
Kahit madalas man tayong magkatagpo—
Magkakasya nalang sa mga nakaw na tingin
Sa mga simpleng sulyap na ginagawa ng palihim
Patuloy akong magmamasid mula sa malayo—
Malayo sa iyong tabi,
Pagtatagpi-tagpiin ang mga tugmang kapares ng iyong ngiti
Hindi ako lalapit at patuloy lang na magkukubli,
Pagkat alam kong kapag ika'y nakaramdam—
Wala akong magagawa kundi humulmang muli ng paalam.

Ikasampung lagok na
at higit pa
ng mainit **** ala-ala
subalit malapit man
wari kung aking tinitingnan
sa sulok ng napadpad na isipan
sa kabilang ibayo ng mga pananaw
sa malayong dalampasigan ng pagkatao,
hindi ko kayang abutin
ang pinutol kong pusod
na sa puting lampin ay ibinalot,
at ibiniting tila bituin sa mga alapaap.

Maghapon ko mang lakarin
mula sa aking pusong pinabango
ng galapong na bagong giling,
na kung saa’y tiniis ang init ng kahirapan
habang isinasangag ang bawat butil
ng sanlibo’t sandaang ari-muhunan
mula sa masuyong pinagsikapan,
pinagtiyagaang alagaan -
puno ng liberikang kape
ng lupang sinilangan.

Malayo, malayo na ang Lipa
madaling lakbayin sa malawak na kalsada
na dumaraan na ngayon sa kabundukan
ng Malarayat
na noong musmos pa’y
malayo, malayo, malayo . . .
tanging nakakarating lamang ay mga uwak
at sabay-sabay na lumilipad na tagak
sa takip-silim nama’y mga nagsasalimbayang kabag.
Noo’y maliliit pa ang puno ng sintunis
Ngayo’y natabunan na ng palitadang makinis
Hinahanap ko ang lungga ng dagang bulilit
At puno ng bitungol sa unahan ng lumang bahay
na inaakyat ng mga paslit
napawi na rin ang matayog na tahanan
tila binura ng kapalaran
at mistulang iginuhit ng chalk lamang
sa pisara’y kumupas na larawan.

Natabunan na ng bundok
ng mga alikabok ng ala-ala,
wala na tahanan, o ang lumang pisara
tila nawaglit ang apat na dekada

Malayo na ang lumang Lipa
at katulad ng dahong alamat ng ngalan nya
makating-masakit at di makakalimutan
ang mga karanasan at mga aral na dala

Kung wala na ang bigas na kinanda
magtitiis ako sa samyo ng binlid at ipa
Kung wala na ang pinipig at nilupak sa baraka
kahit budbod at lumang latik ay yayamanin na
Lalakbayin ko’y lubhang malayo pa
Ngunit sinisinta
ika’y makakaasa:
     Ang pinanggalingan,
          ang pinagmulan,
               lilingunin tuwina.

mahal ko ---

nais kong isulat ang larawan mo.

ngunit papaano?

paanong mailalathala
gamit lamang ang mga salita
ang matayog **** ilong
at ngiti nang iyong mga mata;
ang baluktot ng iyong likod
at mga binti **** mahahaba?

Ikaw ang LUnas

Mga alaala nang nakaraan ang pumukaw sa aking gunita
Ala ala na sa puso ko nagbigay na nang marka
Ala-alang gusto kong balikan na nagsisibing sandata
Sandata sa aking buhay para baguhin ang aking tadhana


Nakaraan na puno nang pagsisi;puno nang sugat at sakit
Na kahit pilit kung kalimotan..ramdam ko parin ang pait
Sa kabila nang mga luha na aking binuhos,
Alam ko may bukas na magbibigay liwanag sa unos


Tamang oras at panahon ang binigay
Ikaw ay dumating bigla sa aking buhay
Pinawi mo ang sakit at lumbay
At binigyan ang aking buhay nang kakaibang kulay

Binaon mo sa limot
Ang kahapon kong puno nang puot
Binigyan mo ako nang lunas
Sa sakit na aking dinaranas

Ikaw ang dahilan nang aking muling pagbangon
Na sa kabila nang masalimoot na kahapon
Pinili kong tumayo nang matayog
Sa ano man hirap;Para sayo...ang laban kong ito

Ikaw ang naging lunas
Sa lahat nang sakit na pasan
Ikaw ang dahilan nang aking kasiyahan
At ang iyong pagmamahal ang tanging lunas,
Para akoy magmahal muli nang walang katumbas

😘😘LOVE😘😘

Maliwanag ang tanawin sa obrang larawan,
naging aking durungawan -
naroo’t buhay pa –
lumilipad nang matayog ang mga saranggola
ng libong mga Pepe at Pilar, tuloy-tuloy na abakada
ng kinalimutang kasaysayan. Sa likod ng paanyaya
ng luntiang bukirin, kung saan ang manunugtog ay tila
may alay na lumang paulit-ulit na harana,
pilit sumiksik sa tinataklubang ala-ala
ang mapait na wakas ng isang sa himig ay kasama,
sa panahon ng ating ngayon, wari ko ba’y kani-kanina.  

Sa isang sulok ng pinutol na puno
nakasilip – ang malungkot na kuwento
Ang gitara ng isang bilanggong lider-obrero:
          Tunay na marahas
          ang kanyang naging wakas.
          Pinaghinalaang droga isinuksok.
          Sa narinig na kaluskos sa loob
          ng iyong dibdib na kahoy, dinurog
          ang lahat ng ala-alang kinukupkop
          Labing-isang taon ka nang kanugnog,
          kakosa sa pagtulog
          sa isang iglap, daig pa ang binugbog
          Pantugtog ay tinokhang ng mga tanod.
          Sa ‘yong bagting na sumaliw sa koro
          Kahit nilagot ng karahasan at maling akala
          Lubos pa ring nagpapasalamat ang madla.

Ako’y nagsusumamo sa kudyapi ng malayang ninuno
Ang mga tula, awit at mga huni ng mga ibong katutubo,
sabay sa tudyuhan ng mga kulilis at palaka sa ilog at puno.
Ang ating kalikasan ay pamayanang may kalinangan
nawa'y manatiling singsigla ng tapis na tinalak sa parang.
May pangako ang mga bagong usbong sa pinutol na lauan.
Ang noon at ngayon ay tila magkatipan –
Sa tipang bagong tunog – na sa baybayin ay tinuran,
para sa kinabukasan ng bayan.

Halina’t kahit putulin ang kwerdas ng kalakarang malupit
At nakakulong ang mga ibong marikit
Kailanma’y hindi mapipigilan kahit saglit
Patuloy tayo sa malayang pagtula’t pag-awit
Hanggang Kalayaan ay ating makamit.

Kamusta
tila wala na mga kislap ng iyong mata
marahil magmula ito ng iwan kita
mula ng akoy umalis araw araw na kong nagtaka

maari pa ba kitang tawaging sinta?
malamang ikay malungkot at nagdurusa
alam ko naman na tinuring kitang walang kwenta
at kahit anong hingi ko ng tawad ay di mo na ibibigay pa

magmula ng ikay aking sinira
palagi ka nalang malungkot at tulala
puro ako pagsisisi ngunit alam kong wala ng magagawa pa
iniwan ako sapagkat wala na akong tamang ginawa

tila ilusyon nalang gawa ng alak ang ating masasayang alaala
kahit anong aking gawing ikay di na muli makakasama
masyado ng madaming pighati ang iyong nadama
ang dating malakas at matayog na tao ay isa nalang memorya

patawad sa akin sarili para sa lahat ng nawala
magmula noon ay ikay nagdurusa
hayaan mo at akoy hindi na hihiling na ikay magbalik pa
maging masaya ka sana hanggang sa ating muling pagkikita

43 Mula sa hanay
Ng sa mga pagsubok nagtagumpay

44 Pinili ang nangunguna
Sa palakasan, pabilisan at pangingisda

45 Bilang prinsipe ng bayan
Prinsesa’y pakakasalan

46 Si Agus wala nang iba
Ang hinirang na prinsipe ng bayan nila

47 Ngunit hindi ito natanggap
Ng pumangalawang humagilap

48 Sa parehong pangarap na matayog
Na sa sikmura’y bubusog

49 Anong pait sa pumangalawa
Ang ‘di mapanalunan ang prinsesa.

-06/25/2012
*Gintong Lupa Series

Inakyat ko ang kabundukang Kordilyera,
kung saan
mataas at matayog
ang mga sanga’t puno

bawat hakbang ko sa paisahe
ay mabigat pagkat
malumanay,
sa sindak sa panganib
ng paghulog
at pagpalya

walang polusyon dito ng mga sasakyan,
ni init ng mga nagtataasang gusali

sa lupaing ito,
hinarap ko ang mga anito
ng aking mga
pangangamba

ako'y lumuhod,
nag-alay ng dasal
para sa aking mga hinarap
at haharapin pa

kasabay sa indayog ng tinik
na tumatarak sa aking dibdib,
sa tibok ng aking puso
ang pagkalas ng aking mga dinadala

ako'y muling umakyat;
lumipad,
sa kabundukang Kordilerya

at bumaba akong
mas mataas
at mas matayog
sa mga sanga’t puno

Ang Paa ko’y nakayapak----
Mithi’y matayog na pakpak.
Sadyang mainit ang sabak
Para sa’yo, pisong pilak!

Inakyat ko ang kabundukang Kordilyera,
kung saan
mataas at matayog
ang mga puno

bawat hakbang ko sa paisahe
ay mabigat ‘pagkat
malumanay.
sa sindak sa panganib
ng paghulog
at pagpalya

walang polusyon dito ng mga sasakyan,
ni init ng mga nagtataasang gusali

sa lupaing ito,
hinarap ko ang mga anito
ng aking mga
pangangamba

ako'y lumuhod,
nag-alay ng dasal
para sa aking mga hinarap
at haharapin pa

kasabay sa indayog ng tinik
na tumatarak sa aking dibdib,
sa tibok ng aking puso
ang pagkalas ng aking mga dinadala

ako'y muling umakyat;
lumipad,
sa kabundukang Kordilyera

at bumaba akong
mas mataas
at mas matayog
sa mga puno