I.
Time passes, another
batch of refugees and migrants. Cities turn into
new houses of gambling and vicious cycles.
Some say only machines can speak clearly
and most humans have lost what they have earned
throughout all this time, just right on schedule.

To own our language,
and the relationships it sets into motion,
we learn painfully, repeatedly like sunrise
and sunsets.
Claiming our own spaces and demons
hidden in our conveniences and reflex routines,
and learning the tricks that has kept peoples
from fully healing from broken promises
and betrayals throughout time.

We own up to our language and its demons
every day and night that we toss and turn
into something feasible, edible, livable.


II.
Iba ibang uri ng digma.
duguang kasaysayang binabaong buhay
binubura ang lakas at memorya tulad ng siyudad
ng Songdo sa South Korea na ang ibig sabihin
ay "city with no memory".

Ito din ang isa sa mga modelo para sa New Clark City
na tinatayo sa Luzon. Sa dalawahang mga pamamaraan
ng mga naghahari-harian, nakikibaka ang anakpawis,
nakikibaka ang kamalayan ng pagpapasya at pagwasto
sa mga pagkakamali, na paulit-ulit na sinusubukang
patayin sa iba ibang mukha.

Mula pa sa panahon ng mga lolo at lola noong 1940s
hanggang ngayon, patuloy ang mga pag-eexperimento nila at paggamit ng panlilinlang  at dahas, sa ngalan ng kalusugan, edukasyon at batas, upang ipain ang buhay sarili, lasunin ang lupang kinakain ang sarili. Kung hindi tayo mag-aaral at mag-iingat din, tayo mismo ang papatay sa mga sinisimulan. #

Ang tula ay isang wasak na puso
At isang nababagabag na isipan
Na lumalakad sa mga bubog ng alaala
Duguang mga paa, saan ka pupunta?
Lumuluhang mga mata, ano ang iyong nakikita?
Kung ang kahapon ay nilisan na, sa pagsikat ng araw mananatili ba?
Kung ang sana ay isang mahigpit na yakap, kakapit ka ba?
Kung ang mga halik ay matamis na panaginip, gigising ka pa ba?
Kung ang kanyang mga kamay ay pangako ng isang umaga, bibitiw ka ba?
Ang tula ay mga salita ng unang pagkikita at mga yapak ng paalam na.

O Obleng ibig, ba’t ka inusig?
Binusalang higpit iyong bibig
Mata’y hinigop na parang tubig
Tenga’y sinuntok hanggang matulig
Dinakma’t dinurog mga bisig
Ng mga buwetreng manlulupig!
Dugo’y ‘lang habas na umiilig!

O Obleng pantas, ba’t ka ginago?
Itinuring kang peste’t bilanggo
Dura’t ihi sayo’y pinaligo
Sa hanap **** mga pagbabago
Ika’y lagi nalang binibigo
Ng sayo’y namugad na mga kwago!
Tinutuka habang dumudugo!

O Obleng bituin, ba’t ka piniga?
Laman mo’y ngitim sa pamamaga
Pinipilipit ka’t inuuga
Pangalan mo’y ipinansisiga
Kaylinaw na hangad kang ihiga
Ng mga ahas **** inaruga!
Duguang Oble! Ganti’y ibuga!

-04/03/2007
(Dumarao)
*just feel

Abalang-abala ka sa pakikipag-usap sa iyong kustomer at hindi mo na namalayang tumatakbo ang oras. Ang nasa isip mo lamang nang mga oras na iyon ay matapos mo ang iyong trabaho nang walang palya at walang ano mang iisipin pa. Nang iyong tanggalin ang headset ay doon mo lamang napansing ikaw na lamang pala ang nag-iisang ahente sa ikatlong palapag ng opisinang iyong pinapasukan sa isang call center.

Tanging ang liwanag na lamang sa iyong station ang tanglaw nang mga oras na iyon. Kaya naman ay sinipat mo ang orasan sa iyong wrist watch at napagtantong isang oras na lamang at sarado na rin ang buong building at kailangan mo ng umuwi.

Inayos mo na ang iyong mga gamit at siniguradong na-i-document mo nang maayos ang mga calls recordings mo. Nag-inat-inat ka pa muna bago mo pinatay ang monitor at CPU ng iyong kompyuter. Hinintay mo munang naka-shut down na ito bago ka tumayo. Nang tuluyan na nga itong namatay ay agad **** binitbit ang iyong back pack. Nang tatalikod ka na ay isang malamig na simoy ng hangin ang nanuot sa iyong balat.

Sa iyong pagkakaalam ay sarado naman ang mga bintana sa opisinang iyon at sigurado kang pinapatay na rin ang aircon kapag isang tao o walang tao nang naiiwan roon. Ngunit, kakaibang lamig ang iyong naramdaman. Hindi lang iyon dahil isa, dalawa, at talong beses kang nakarinig na may nagtitipa sa keyboard.

Halos lumabas na ang iyong mata sa takot pero nanatili ka pa ring matapang. Huminga ka muna nang malalim at agad nilingon ang kanina pang nagtitipang bagay sa iyong likuran. At doon ay lalo kang nanginig nang makita ng iyong dalawang mata ang biglang pagliwanag ng monitor at sunod-sunod na pagtitipa ng wala namang kamay na mga letra sa keyboard.

Nang mag-flash sa screen ang mga letra ay doon ka na nagtatakbo palabas dahil nakasulat doon ang mga katagang TYPING KEYBOARD  na may kasamang pigura ng duguang bungo.

Tuwing dapit hapon nagsisimulang umalingawngaw ang mga tinig.

Mga alitaptap ay nangingimasok sa mga bukas na sugat.

Maaligasgas na mga tunog ay maririnig sa duguang trumpeta.

Hindi mawari ang pagsilay ng buwan sa mga matang nakapikit ngunit nakatingin.

Pagiyak ng punong kahoy sa pagkabali sa bagyo ng mga pasanin ay siyang namamayani sa gitna ng gabi.

Ang bawat pagpunit ay kasabay ng pagikli ng mga pahina.

Kumpas ng orasan sa takipsilim naghahayag ng taglagas nang kaunting saya sa isang linggong kalumbayan.

Papatayin ng unti unti at iiwang sugatan ng mga pangungusap na hindi maawat.

Mapagkunwaring uwak na suwail sa hangin ay hindi na makalilipad.

Ang pagwawagi ay bihira lamang.

Alam ko namang ito ang magiging kamatayan ko.
Alam ko namang may hangganan din itong mayroon tayo.
Ang puso kong pasan-pasan ko,
at hila hila ko rin pati na ang sa'yo.
Ang pagkahulog ko ay akin lamang,
ang pagkakadapa ko'y sariling pagkakasala.
Ano ang sasabihin ng aking ina,
ang luha pag nakita ang duguang mukha?
Abutin mo ang aking kamay,
at tulungan mo akong tumayo sa aking paa.
At ang mukha ko'y punasan mo,
ang labi ko'y dampihan mo ng labi mo.
Ang aking ikalawang pagkakahulog,
alam kong wala nang sasaklolo.
At wag kang iiyak sa ngalan ko
ang luha mo'y para lamang sa'yo.
Ang ikatlong pagkakahulog,
ang iyong kapatawaran ay ibigay mo.
Aking kasuotan ay tanggalin mo,
aking kabayaran ay tanggapin mo.
Ang mga braso ko'y pigilan mo,
ang mga binti ko ay isunod.
Alisin mo ang paghihirap ko sinta,
ang paghinga ko'y wakasan na.
Alisin ang katawan ko't ilayo sa aking puso,
ang isip ko'y isunod mo pagkatapos.
At ipahinga mo ang bangkay ko sa tabi mo,
hanggang kamatayan sa'yo lang gagapos.
At hintayin mo aking muling pagbabalik, sapagkat ang aking ikalawang pagdating  ay ang paraisong di mo pa nararating.

Hindi ko alam kung saan magsisimula,
Humahanap pa ako ng mga salita,
Dahil kung papano tayo nagsimula,
Hindi ko narin tanda,
Sadyang parang napaka bilis ng mga pangyayari,
Di ko alam kung papano ito nangyari,
Ngunit ganun pa man hayaan **** alayan kita,
Ng isang tula kung papano kita talaga unang nakita,
Kung papano kita unang pinagmasdan,
Kung papano kita unang nahawakan,
Hindi, hindi sa pisikal na kaanyuan,
Kundi sa napulot kong larawan **** may pangalan,
Larawan **** bumalot sa aking isip,
At sa puso kong binago ng ihip,
Ihip ng nakaraang pagibig,
Kasabay ng pagpulot ko sa iyong larawan,
Ay pagpulot ko narin sa puso kong nagkapira-piraso sa nakaraan,
Ngunit di ko naman inaasahang ikaw pala,
Ikaw pala ang magtatagpi tagpi nito.
Alam kong napakahirap dahil bawat piraso ay parang mga bubog,
Bawat piraso ay nakakasugat,
Ngunit mas pinili **** buohin ito,
Mas pinili **** buohin ito sa kabila ng panganib,
Ngunit binubuo mo ito na may pag iingat.
At sa bawat araw na hinahabi mo ang bawat pirasong ito,
Hayaan **** alalayan kita,
Aalalayan kita bagkus alam kong hindi madali ang ginagawa mo.
Alam kong nasa proseso ka palang ng iyong obra,
Ngunit ganun pa man ay ramdam kong buo na ako,
Nabuo mo na ang puso ko,
Pero kagaya ng isang pagpipinta,
Kahit tapos na ang obra maestra,
Hahayaan mo muna itong matuyo,
Ganun rin naman sa duguang puso,
Hahayaan mo muna itong mag hilom,
At kapag ito'y tuyo na , saka mo ito i spray-han ng acrylic,
Ilalagay sa kuwadro upang mai display sa pader ang sining ng iyong pagibig.

Hindi pa dito nag tatapos ang tula,
Ngunit alas tres na ng umaga,
Antok ay nag aanyaya na sa kama,
Hayaan **** sulatan pa kita sa mga susunod na araw,
Hanggang dito nalang muna aking sinta,

Pilit hinahabol ng gunting-pamugot
ang tanging dugsong na duguang pusod,
huminto’t tumigil, piniringang may-takot
ang pangalan ng saksi sa mga sagot -
pusod, di-makita, hila ng sanggol na supót,
nag-anyong kabayo, takbo nang takbo
ngunit di abutan, kawatang kangkarot,
akmang tatakas sa malupit na bangungot  
mabuti’t nag-iwan ng aklat, Gat Patnugot,
at tila ebanghelyong liwanag ang dulot -
kapag namulat ka’y mahahawi ang ulap at ulop
Kay sarap lumayang tila tsokolateng malambot.