"Anak, ilang oras na lang, aakyat ka na sa entablado. Proud na proud ako sa iyo, anak" wika ng kaniyang ina habang inaayos ang suot niyang toga. Isang matamis na ngiti naman pinakawalan ng binata at niyakap nang mahigpit ang ina.

Ito na ang araw na pinakahihintay niya.

Ang araw na magtatapos na siya sa kolehiyo.

Ang araw na pinaka-pinanabikan niyang dumating sa buong buhay niya.

"Anak, mauna ka na muna roon sa unibersidad at ako ay susunod na lamang. May tatapusin lang ako rito sa ating tahanan. Hindi puwedeng hindi maganda ang iyong ina kapag akay-akay kitang nagma-martsa,"  Isang halik sa pisngi ang iginawad ng ina sa anak.

Lumipas pa ang dalawang oras, isa, at hanggang sa naging tatlumpung minuto na lamang ay hindi pa rin nakikita ng binata ang kaniyang ina. Kabadong-kabado na siya nang mga sandaling iyon.

"ROGEN! ROGEN!" sigaw ng isang tinig. Hinanap ni Rogen ang pinanggalingan ng tinig at doon ay nakita niya ang kaniyang matalik na kaibigang hingal na hingal na tumatakbo patungo sa kaniya.

"Bakit tila hapong-hapo ka, Arwan?" aniya.

"Ang--ina. Ang-- iyong ina! isinugod sa ospital ang iyong ina,"  agad namang kumaripas ng takbo si Rogen, suot-suot ang togang mayroon siya upang puntahan ang pinakamalapit na ospital sa kanilang bayan nang marinig ang tungkol sa ina.

Habang tinatakbo ang daan patungo ay hindi napigilan ni Rogen ang pagpatak ng mga luha sa kaniyang mga mata. Nang marating ang ospital ay agad niyang pinuntahan ang information desk. Sinabi ng nars na nasa emergency room ang kaniyang pakay at hindi pa nakakalabas ang doktor.

Pinuntahan niya ang emergency room at doon ay natagpuan niya ang sariling kausap ang kaniyang amang matagal niyang hindi nakita.

"Rogen, anak," agad siyang niyakap nito. Hindi naman nakapagsalita si Rogen dahil ang puso at isipan niya ay nasa kaniyang ina.

"Anak, patawarin mo ako kung ngayon lamang ako nakauwi at hindi ko inasahang sa muling pagkikita namin ng iyong ina ay aatakihin siya ng kaniyang sakit sa puso," mulagat ang mga mata ni Rogen nang marinig ang salitang iyon. May sakit ang kaniyang ina at hindi niya alam? Inalalayan siya ng kaniyang ama na umupo at doon sinabi sa kaniya ang lahat.

"Anak, graduation mo ngayon. Kabilin-bilinan ng iyong ina kanina bago siya atakihin ng kaniyang sakit na kailangan **** daluhan ang pagtatapos mo. Wala man siya o nasa tabi mo man daw siya ay dapat personal **** abutin ang diploma mo at ang medalya **** apat na taong mo ring pinaghirapang makamit," patuloy ang pag-agos ng mga luha sa mga mata ng kaniyang ama habang siya ay humahagulgol na. Ang medalyang iyon sana ang sorpresa niya sa kaniyang ina pero mukhang nalaman na rin niya pala ito.

"Mayroon ka na lamang sampung minuto upang bumalik sa unibersidad at kunin ang iyong medalya at diploma, anak. Ako na ang bahala sa iyong ina. Alam kong bibigyan pa siya ng Panginoong makita ang medalya at diploma mo. Tuparin mo ang bilin niya, Rogen."

Kahit mabigat sa kalooban ay pinahiran ni Rogen ang kaniyang mga luha at tumayo. Sa kauna-unahang pagkakataon ay ginantihan niya ang yakap ng kaniyang ama at mabilis na tumakbo palabas sa ospital .

Sampung minuto na nang makalabas siya sa ospital.

Siyam na minuto nang pumara siya ng masasakyan at dali-daling sumakay dito.

Walong minuto nang magsimulang umandar ang dyip.

Pitong minuto nang biglang bumagal ang usad ng mga sasakyan.

Anim na minuto nang iabot ni Rogen ang bayad sa drayber at naghintay pa ng isang minuto.

Limang minuto at hindi na nakatiis si Rogen. Bumaba na ito ng dyip.

Apat na minuto na at hindi na niya ramdam ang init nang mga oras na iyon maging ang mga nakabibinging busina ng mga sasakyan sa kalsada.

Tatlong minuto na at nasa tapat na siya ng unibersidad. Ang lahat ay nasa loob na ng convention hall.

Dalawang minuto na at kailangan niyang magmadali dahil dinig na dinig na niya ang pagtawag sa mga apelyido ng magsisipagtapos na nagsisimula sa letrang "B".

Isang minuto na at sa wakas narating din niya ang convention hall. Tamang-tama lang dahil buong pangalan na niya ang tinawag ng EMCEE.

"Batobalani, Ujuy Rogen, MAGNA *** LAUDE!"

Basang-basa na ng mga luha ang togang suot ni Rogen nang mga sandaling iyon pero taas-noo pa rin siyang naglakad upang umakyat sa entablado. Nanalangin sa isipang sana ay huwag munang kunin ang kaniyang ina.

Nang makaakyat ay binati siya ng mga naroon at isinabit sa kaniya ang kaniyang medalya.

"Everyone, let us hear the message of success to our first ever Magna *** Laude of West Visayas University - College of Education, Rogen Ujuy Batobalani!"

"Isang maikling talumpati lamang po ang aking ibibigay sa kadahilanang hindi ko po nakasama ang aking ina rito sa entablado upang magsabit sa akin ng aking medalya. Nasa emergency room po siya ngayon at nag-aagaw buhay." muli na namang pumatak ang kaniyang mga luha.

"Sa aking ina, nais kong malaman mo na walang araw na hindi ko inihahandog ang mga gantimpalang nakamit ko sa unibersidad na ito. At itong medalyang ito at ang diplomang kukunin ko ay para sa iyo. Para sa walang sawang pag-suporta mo sa akin. Para sa araw-araw **** pagpapaalala sa akin na ang buhay ng isang tao ay parang isang mahabang tulay na may iba't ibang uri ng balakid sa daang kailangang suungin, at lagpasan ng may lakas ng loob, tiwala, at malakas na kapit sa ating Panginoon upang makita ang dulo nito. Walang hanggan ang aking pasasalamat sa iyo, mahal kong ina. Mahal na Panginoon, maraming salamat din po at nagkaroon ako ng isang inang katulad niyang mabait, maalalahanin, maalaga at mapagmahal. Alam Niyo po ang iniiyak ng aking puso at nawa ay Iyo po itong pakinggan."

Ang hindi alam ni Rogen, matapos ang maikling talumpating iyon ay siya namang pagtigil ng tibok ng puso ng kaniyang ina sa ospital.

Ang hindi magmahal sa sariling wika
Ay higit sa hayop at malansang isda
Ayon sa isang taludtod na isinulat ng ating pambansang bayaning si Gat. Jose Rizal

Sa Luzon, Visayas at sa Mindanao
Wikang Filipino ang katutubong wika ko
Iba-iba man ang mga dayalekto
May ilakano, waray, bikolano at tausug
Wikang Filipino ang siyang gamit ko

Ngunit tila ba nalilimutan na ng mga milenyal
Na ang ating wika'y nararapat na pagyabungin
At bigyang halaga sa pakikipagtalastasan
Hindi ang hayaan at tuluyang iwaglit

Sa sulating pormal nga at mga sanaysay
Hindi nababanaag kung ano ang nais ipahiwatig
Kulang na nga sa mga titik
Mali pa ang baybay
Akala nila sila'y tila mahusay na

Sa mundo natin ngayon
Na makabago at teknolohiya
Tila ang Wikang Filipino'y naisasawalang bahala na
Na dapat sana'y isinasaulo't binibigyang halaga
Upang Wikang katutubo'y maipakilala sa madla

so it begins when it begins
    blasé grass serrates
past herds of carabao dreaming anxiously
  of the day's toil;

the countryman stilts through
   mounted in gray mountain
with dippers, casserole, mirrors
with imprints of ******* clad women
    and women who are (really ******* clad) ready for bathing work,
    collections of red days and even
    tenderly the ***** sing attenuated songs of rooming-houses —

  the crunch of basil over the afternoon.
waft of a pasture's death my eyes well
    up rivers and ponds of elation. dog days, feral nights limp behind rusted
   kennels and makeshift asylums

   there is nothing left of the world
(this small world
            that only rises when bellows
  of festivities harangue the many streets
             bending in them, the curve)
  men moving from neck to neck
    of bottles — (in the north there
      is only four corners of bottle: gin,
   pristine brook; in the Visayas is
      the redolent Vino Kulafu of the same
   potency) plucked out of the vermilion
   and on benched careening on half-painted gates crooning Sinatra
     gets stabbed, bloodied on the floor,
named after elegies; native chicken held
     upside down and beheaded as many blacker days stifled; what do you make
    out of this?
    
      carabaos, equines, hens line up
   the slaughterhouse behind the
      TODA; you know a fine day when
         it happens — breaking eggs
  against the lip of the kaldero. crumbled
    archaic sensurround, barrage of
      simmer round the clock cycling
before the child wakes and wails to suckle
          our mothers, faster than repose
  of milbrightlions of stars falling asleep
      to silent radios, leaving windows
   open revisited by the eve of cold.

I could lie, and lie hard, about looking,
And looking hard for the perfect blue,
A certain force of blue that castles
The white sand beaches of the South,
Of the Visayas region, somewhere
In your eyes, beloved, while they only echo
The whisper of that brown coffee blend
You infinitely adore, or that proud tan missing,
Always missing out on a red bikini.
But my heart can't nor simply can't.
There's this something about my lineage
That resonates within me, that my soul, wet,
Would always want to travel back
Like a driftwood drifting back.

I do not demand the burn nor the fire.
I am completely fine in smoke, shadowing you,
Shadowing me and the scars,
Making love, perpendicular,
Out of a night perpetual, and postpone sleep
Over our mutual moon beaming.
There is none left for silence, but us,
Only our lives. (Listen.)

I can't help but love that eloquence,
Your tenderness, a roof
Out of your hands. Your comfort
Is where I rest and wake up to.
Say something, anything, for it speaks,
And is pleasure, a poetic treasure,
A novel or a story. I love the way
You nag. Be candid for me,
And especially for you.

I would enormously love to burst
In a quiet laughter, simply because someone
Made me so with a crafty subtlety,
In me, from the inside out.
I would trade my poems for a woman like that,
Like you, and I would love a kiss,
A kiss for all of that.*

© 2015 J.S.P.

Have you ever seen a chimp’s hands?
His were exactly like that.
Leathery Weathered Stained
From 50 years of farm work.
Today I see those hands
Moving chess pieces around the board
Masterfully

A moment of dissonance.
Like snow falling on the Visayas,
It was that strange to me.
Simple man, where did you
learn this sophisticated play?
In your tiny village on the remote Philippine island?
Knight to G-5, takes Bishop
He glances up and smiles.

She’s Luz-Vi-Minda
Priestess of Asia
When incubus harms
She takes out her charms…

Behold! Jose Rizal
Our hero national
Poet, doctor, researcher
Farmer, herder, school-builder
Fought Spaniards with paper and pen
Luzon’s charm – noblest of our men!

Behold! Lapu-Lapu!
Defender of Cebu
First terror of invaders
Famed Magellan’s death renders
Rammed Spaniards with native bolo
Visayas’ charm – quaintest hero!

Behold! Purmassuri!
Awesome Muslim lady
Wise heroine of Sulu
Foreigners cannot subdue
Disturbed Spaniards so tribesmen won
Mindanao’s charm – enemies thrown!

-11/27/2011
(Dumarao)
*First Incubus Collection

Picked thee from a shrub
Part of this poem job
Almost forgot thee
‘Til student told me
It’s “morning glory”!

A school property
But not CapSU-D
Also a public
Bigger, more classic
With BEEd 4

Wrote this night after
Our fieldtrip venture
Picked thee morning late
On Feb. Twenty-Eight
At about Twelve noon

Meters from the gate
West Visayas State
University
Next province city
Of Iloilo

TED students my dear
Second to fourth year
There’s no one did bar
Our going afar
On field trip we are!

-02/29/12
(Dumarao)
*My Toladas Collection

Got thee at toe high
While newly arrived
Ornamental plant
Small and violet
This one I don’t know!

Owned by academe
UP Visayas
Of town of Miagao
I’m still with students
Who are on field trip

Just been oriented
Then picture-taking
About nine-fifty
Day twenty-seventh
Of month September

At the very front
Of the Oblation
At the New Admin.
Of UP Miagao
A landscaped area

This I must get too
‘Coz it’s a token
From where I was once
Everyday in life
I feel very glad!

-09/27/2013
(Dumarao)
*My Toladas Collection