1.
Noong unang panahon, pulos patag ang lupa
Maliban sa bundok na dalawa
Bundok Kalawitan sa Kanluran
At Bundok Amuyaw sa Silangan!
(Once upn a time, all of the earth were plains
Except for two mountains
Mt. Kalawitan on the West
And Mt. Amuyaw on the East!)

2.
Ang kalikasan ay sagana
Ang mga tao ay payapa
(Nature was then bountiful
People were then peaceful)

3.
Ngunit dumating ang isang delubyo
Nagkandamatay ang lahat ng mga tao
(But a deluge arrived
All people died)

4.
Maliban sa magkapatid na dalawa
Sa bundok napadpad ang bawat isa
(Except for two siblings
Each of them landed on the mountains)

5.
Sa Amuyaw na kabundukan
Ang lalaki na si Wigan
(On Amuyaw mount
There was the man named Wigan)

6.
Sa Kalawitan na kabundukan
Ang babae na si Bugan
(On Kalawitan mount
There was the woman named Bugan)

7.
Nang humupa ang baha
Nagtagpo silang dalawa
(When the flood subsided
The two of them united)

8.
Subalit isang araw, nakadama si Bugan
Na may buhay sa kanyang sinapupunan
(Yet one day, Bugan felt something
In her womb, someone was living)

9.
Siya’y nagimbal sa natuklasan
Nagtangkang magpakamatay si Inang Bugan
(Upon her discovery, she was horrified
Mother Bugan tried to commit suicide)

10.
Sa dali-dali’y biglang nagpakita
Si Makanungan na bathala
(Soon, there suddenly appeared someone
He is a god named Makanungan)

11.
Kanyang pinigilan si Bugan
Dahil ganap niya itong nauunawaan
(He tried to stop Bugan
Because he could fully understand)

12.
Sila ay pinayagan ng diyos na magsama
Sapagkat sa mundo’y wala nang taong iba
(They were allowed to become a couple
Because in the world, there were no more people)

13.
Ang magkapatid na mag-asawa
Marami ang naging bunga
(The couple siblings
Got many offsprings)

14.
Apat na babae
(Four females)
At lima ay lalaki
(And five males)

15.
Sa kahuli-hulihan
Sila-sila rin ang nag-asawahan
(And soon after
They married one another)

16.
Subalit may natatangi sa kanila
Ang lalaking si Igon na walang asawa
(But there’s someone unique among them
He’s the man, Igon, who got no tandem)

17.
Isang araw, dumating ang ayaw ng lahat
Ito ang panahon ng tagsalat
(One day, there arrived something everyone didn’t like
The season of famine did strike)

18.
Kaya upang suyuin ang mga diyos
Ritwal ng pag-aalay kanilang idinaos
(So in order that the gods could be pleased
They rendered a ritual burnt offering of beasts)

19.
Nang sa alay kinapos na sila
Kanilang inihandog maliit na daga
(And when of sacrificial beasts they were out
They only offered just a small rat)

20.
Sa kabila ng lahat, walang paring tugon
Kaya isang krimen ang naging opsyon
(After all, there answered no voice
So it was crime that became the choice)

21.
Walang pakundangang kinitilan ng buhay
Kapatid na si Igon ang ipinang-alay
(They dared to **** their brother
It was Igon whom they did offer)

22.
At biglang nagpakita
Si Makanungan na bathala
(And suddenly, there appeared someone
It was the god, Makanungan)

23.
Lahat sila ay isinumpa
Iyon ang simula ng digmaan sa lupa!
He cursed everyone
That was the beginning of war in the land!)

-03/10/2012
(Dumarao)
*for Lit. Day 2012

Ikinulong mo na sa'yong sarili
Ang patinig sa'yong pangalan
Kung paanong itinatago ng 'yong mata
Ang katotohanan sa mga katanungan
Napangunahan ba kita ng sigaw sa'king puso,
Kaya nasambit **** di lahat ay totoo?
Nasukol ka ba ng 'king binubuntunghininga
Kaya tila naumid sa tugon yaring dila?

Giliw, di yata nalimot **** ang salita'y di pulos patinig lamang
Kaya binabalewala mo ang tunog sa mga pahiwatig
Giliw iyong alalahanin na ang lahat ng bagay may sariling tinig
Sa musika ng 'ting buhay, lahat nauunawaan sa kahit iilang pantig

Gaya ng pagtapos sa isang pangungusap
Nilagyan mo rin ng tuldok ang ating kwento
Ako'y nakiusap
Sana'y huwag sumuko

Naalala ko ang iyong mga sinabi
"Kailangan nating tapusin ito
Upang makapag- umpisa tayong muli
Kahit hindi na ako maging parte ng iyo"

Ngayon ay nauunawaan ko na
Salamat sa pagligtas sa akin sa mga luha
Nahanap ko na ang tamang tao para sa akin
Na hanggang dulo ako'y mamahalin

Ang higanteng tulyasi,
tila bulkan, humihilab sa init,
sumusuka ng kumukulong putik at singaw,
bumubuga ng bulang panis.
Subalit ang mga serbidor at weyter
ng panginoong naluklok
ay mabangis na nagbubunyi. Nagugulat ako
kung paanong ipinaparada
bilang obra-maestrang sopas na manok
ang gabundok na naiipong ipot
ng kanilang hinirang
at ng kanyang mga ministrong kampon.

Dusa nating pinagbabayaran
ang pagsulong ng bulag na katapatan
at laganap na kamangmangan
sumusuong sa martsang hindi nauunawaan
habang sanlaksa’y kay daling naniwala,
panloloko’t manloloko ay sagana
isang maluho’t makulay na palabas ng paputok at kwitis -
sinasakal ang mga kaluluwa, nilalason ang mga isip
isang malaking karnabal
ng mga manlilinlang na payasong ngising-aso
mga nakakatawang bistadong manggagantso
at mga saksing bulaan -
na ang mga utos ng banal na panahon ay kinakalimutan -
at mga binaluktot ng kwento’t kasaysayan -
patung-patong na kasinungalingan
kumpul-kumpol na tungayaw at murahan
mahihiya ang mga alamat ng bayan
at pabula ng nakaraan.

Ang namumunong bunganga’y kumukulong lagaan
ng mabahong tae,
mangmang na nag-iisip sa bibig,
tinimplahan ng santambak
ng mabantot na kawalan
ng konting katalinuhan
at pakundangan,
- isang lugaw ng bigas na plastik, panis
adobong sa mga pilyong uod, ay matamis.
isang hapunang ang pampagana ay mga bala at pulpol na iskrip
ang pangunahing ulam ay mga katauhang walang pantaong karapatan

At ako, isang napilitang anino,
binihag ng isang tampalasang multo
inilibing sa pambayaning nitso
at sanlibong mapangsanib na espiritu
sa Kaharian ng mga Pangako
pawang napako, at mga pag-asang naglaho,
ay hindi maibandila, bagkus, nanliliit ako
sa walang puknat na pagpururot ng nguso
na kapag ang mundo’y tinatanong ako,
- Siya ba ang hinirang ninyo?

Hiyang-hiya ako . . .

Damdami'y naging tinta,
Pluma ng nadarama,
Ginamit nitong mga kamay,
Sa libro ng aking buhay.

Lahat ay may rason,
Lahat, kahit anong panahon,
Lahat ay may sinisimbolo,
Lahat, kahit di klaro.

Ang buhay ay nababalot ng misteryo,
Misteryong di malaman kung ano,
Sa mga ganitong palaisipan,
Katanungan ang magiging sandigan.

Maraming mga bagay ang di nauunawaan,
Maraming mga bagay ang gustong bigyan ng kasagutan,
Dahil hindi ko alam ang lahat sa mundo,
Ito ba'y kasalanan ko?

May limitasyon, mga pagkakamali,
May mga pagkukulang na di agad mapapawi,
Pagkat ako'y hamak na tao lamang,
Pwedeng magkamali, pwedeng malinlang.

Hindi ko mahanap  
ang tamang mga salita  
upang maipahayag sa iyo  
ang nais kong sabihin.  
Ngunit tila panahon na  
upang ilabas ko ang lahat ng hinanakit,  
ang mga pasakit na dinanas ko  
habang nasa piling mo.  
Noong mga panahong  
akin ka pa,  
noong mga araw na magkasama pa tayo,  
at noong mga sandaling  
may “tayo” pang umiiral.  

Hindi ko inasahang magbabago ka,  
na magsasawa ka,  
na iiwan mo ako,  
at ipagpapalit sa kanya.  
Pero ang hindi ko maunawaan,  
bakit mo nasabing ayaw mo na?  
Pagod ka lang ba talaga,  
o napagod ka na  
sa atin, sa sitwasyon,  
sa pagtatago,  
sa mga muntikan na tayong mabuking,  
o sa mga araw na may nakakita sa atin?  
Sino ba talaga ang nagbago—  
ako, ikaw,  
o baka tayo pareho?  

Bakit tila nawalan ka na ng gana?  
Ang mga salita mo’y naging malamig,  
ang mga yakap mo’y unti-unting naglaho,  
at ang dati **** liwanag  
sa mga mata’y nawala.  
Sa gitna ng lahat ng ito,  
ako’y patuloy na lumalaban,  
habang ikaw,  
unti-unting bumitaw.  

Paano mo nagawang balewalain  
ang lahat ng pinagsamahan natin?  
Paano mo natapos  
ang ugnayang binuo natin nang magkasama?  
Ngayon, nauunawaan ko na  
kung bakit mo ako iniwan:  
nakuha mo na ang gusto mo—  
sirain ako,  
iwan ako,  
pagkatapos mo akong pakinabangan.  

Noong araw na hinatid mo ako  
hanggang sa dulo ng kalsada,  
lumingon ako,  
nagbabakasakaling lilingon ka rin,  
tatakbo papunta sa akin,  
yayakapin ako,  
susuyuin ako  
na huwag kang iwan.  
Pero hindi na pala.  
Pinili **** lumayo,  
at sa wakas,  
pinili ko ring  
huwag nang bumalik pa.  

Nararamdaman ko na lang  
ang mga hawak mo—  
tila paalam na,  
ang mga yakap **** nanlalamig,  
ang mga titig **** umiiwas,  
hanggang sa tuluyan kang nawala.  
Ang mga pangako ****  
“mahal kita,”  
“ikaw lang,”  
at “hindi kita iiwan”—  
lahat pala’y kasinungalingan.  

Noong akin ka pa,  
pinanghawakan ko ang mga salitang iyon,  
pero ngayon,  
ang “ikaw at ako”  
ay naging bulong na lamang sa hangin,  
tinatangay ng nakaraan.  

Kung iisa tayo,  
bakit mo nagawang pagkaisahan  
ang damdamin ko?  
Saan ako nagkulang?  
Saan ako nagkamali?  
At bakit mo ako iniwang ganito?  

Oo, bigla kang nawala,  
at nagmukha akong tanga  
kakahanap sa iyo.  
Hanggang sa makita kita,  
nasa piling na pala ng iba.  
Sobrang saya mo sa kanya,  
ibang-iba sa tuwing ikaw ay kasama ko noon.  

Pinilit kong lumayo,  
kahit alam kong mahirap.  
Pinalaya kita,  
kahit hindi ko kaya.  
Ginawa ko ito para  
sa kapayapaan nating dalawa.  

Hindi na kita hahabulin.  
Tanggap ko na—  
matagal na tayong wala.  
Ibabaon ko sa limot  
ang lahat ng sakit,  
ang lahat ng alaala,  
at ang lahat ng naging tayo.  

Paalam,  
nagmamahal pa rin,  
Mahal.

Dinggin ninyo
Ang pag-ibig ay mapanibughuin
Ayaw may kahati
Ni ayaw magpasaling

Ang pinangakuang kamay lang ang dapat tumangan
Kapag may ibang humawak
Ay mangyayari ang tunggalian

Ito'y maramot - di mapagbigay
Sa tulaling kabiyak niyang laging nakaugnay
At ang takbo ng oras sa kanila ay mabagal

Nararamdaman ng bulag
Nauunawaan ng pipi
Umaalingawngaw sa tenga ng bingi
Walang kapansanan
Walang dahilan sa hindi pagganap

Ngunit nang minsan natanaw
Na may ibang kalaguyo
Nagunaw ang mundo
Dahil lubos ang tampo

Hinaharap, tadhana,
Kinabukasang sino ang maygawa?
Ano nga bang napapaloob,
Sa bugso ng damdaming may kidlat at kulog.

Lahat, balot ng katanungan,
Lahat, di nauunawaan,
Lahat, walang kasiguraduhan,
Mistulang ang lahat pagsisisihan.

Nakakatakot nga namang magkamali,
Mapait, mapupuno ka ng pighati,
Masusugatan, manghihinayang,
Sasabihing “kung di nalang sana nagpakamang-mang”.

Kabalighuan ba ang magbakasakali?
Ang paghingi sa’yong kamay ay isa bang pagkakamali?
Pagmamahal sayo’y di ba nagbunga ng maganda?
Damdamin ko ba’y nagpagulo sa isip mo sinta?

Ikaw ang nakakaalam nyan,
Ikaw, ang iyong puso’t isipan,
Ikaw ang magpapakalma,
Sa unos na kasalukuyang rumaragasa.

Aking nauunawaan,
sapagkat ikaw ay nasasaktan,
nasasaktan ng mga masasayang araw na di na natin nakamtan.
Pasensya ka na,
alam kong pagod ka na at wala nang pag-asang saki’y bumalik ka pa,
pero sana,
sana maging masaya ka sa piling ng iba,
kahit di na ako at ikaw ang nag sasabi ng “mahal kita” sa isat’ isa...