Noong Nobyembre 8 2016, magandang araw ang aking naranasan. Lahat ng tao ay naging mabait sa akin, masaya ang mga pangyayari at nakangiti ako buong araw. Nang sumapit ang hapon at ako ay pauwi na galing sa eskwelahan, mayroong ibinalita sa akin ang aking ina. At dahil sa balita na iyon, nasira ang aking mabuting araw, at napalitan ng pagiging miserable. Isang pangyayari na tumatak sa isip ng madaming Pilipino,  isang pangyayari na naghimok sa akin upang magsalita at lumaban. Noong Nobyembre 8 2016, pinayagang ilibing ang dating presidente at diktador na si Ferdinand Marcos sa libingan ng mga bayani.


          Bayani ba si Marcos? Siya ay naging presidente ng Pilipinas sa loob ng dalawampu’t isang taon. Alam nating lahat ang kanyang mga nagawa, dahil sa kanya mayroong NLEX, at iba pang mga imprastraktura at gusali. One is to one ang peso at dolyar noong kanyang panahon. Madami siyang nagawa para sa ating bansa. At sabi nga ng maraming Pilipino, ginawa niyang mayaman ang Pilipinas. Pero ano nga ba ang katotohanan? Noong ako ay bata, nasa isip ko rin na si Marcos ay naging magaling na Presidente at pinaganda niya ang Pilipinas. Pero nang ako ay tumanda, nalaman ko ang mga katotohanan na ayaw tanggapin ng karamihan. Bago pa maging presidente si Marcos, mayroon ng malaking oportunidad na magkaroon ang Pilipinas ng economic bloom, at yuon ay dahil sa administrasyon ng mga dating Presidenteng si Magsaysay at Macapagal. Kung mayroong dapat ikredito kay Marcos yuon ay ang pagpapayag niya ng paghiram ng malaki at ang ginawa niyang malalaking utang sa mga dayuhan na dapat kanyang gamitin para sa industrialization at pagpapaunlad. Ngunit sinayang ng rehimeng Marcos ang lahat ng perang ito sa pamamagitan cronyism at katiwalian. Ang hindi alam ng nakakaramihan ay isa siyang kurakot na lider, at ang kanyang mga utang ay babayaran natin magpahanggang sa taong 2025. Oo, madami siyang naipatayong mga imprastraktura at may mga nagawa siya sa bansa, pero hindi ba galing sa mga Pilipino ang pera na iyon? Nasa kapangyarihan siya sa loob ng dalawampu’t isang taon, malamang sa malamang ay madami siyang magagawa. At hindi ba responsibilidad iyon ng isang presidente? Na paglingkuran ang bansa? Bakit kailangang isumbat iyon? Ang daming bagay na hindi alam ng mga Pilipino at lubos na nakalulungkot ito, ang mas nakakalungkot pa ay ang mga nakalimot sa Martial Law. Pinili ng mga tao na kalimutan ang mga totoong bayani, na nagbuwis ng buhay nila para sa bansa na ito. Nakalimutan nila ang mga libo libong tao na namatay at nasaktan. Nakalimutan nila ang dami ng dugo, at sakit na dinanas ng Pilipino noong panahon ng Martial Law. Ang demokrasyang binura ng administrasyong Marcos ay pilit na kinalimutan ng mga mamamayan ngayon dahil sa kadahilanan na ginawa naman nitong maganda ang bansa. Ang kalayaan na ipinaglaban ng mga Pilipino noon, ang kalayaan na dahilan upang makapagsulat ako ngayon, ay hinding hindi ko makakalimutan. Mga perang ninakaw,  mga Pilipinong lumaban pero namatay at nasaktan, mga karapatan na nayurakan, gaanon nalang ba kadaling kalimutan? P167.636 bilyon na ninakaw, 3,264 na namatay, 34,000 na tinorture at 70,000 na nakulong. Hindi bayani si Marcos, at kahit kailan hindi siya magiging bayani.


       Ang pangyayaring ito ay isang malaking bahagi sa ating kasaysayan at bansa. Sinasabi nila na tayo ay mag move on at magpatawad, pero paano natin ito mabibigay kung wala namang nanghihingi nito? At wala sa kanila ang desisyon kung kailan tayo magbibigay ng tawad. Habang ang mga Pilipino ay pinatay ay ninakawan, ang pamilya niya ang nagsasaya dahil sa kanilang yaman at dahil sa pagiging bayani ni Marcos. Sa pangyayari na ito, parang nabura ang ating kasaysayan. Para nating kinalimutan lahat ng nangyari. “Buti pa si Marcos may bangkay.”, sabi ng isang pamilya na hindi pa nahahanap ang bangkay ng isang Martial Law victim. Paano tayo magmomove on sa isang pangyayari na hindi pa naman nagkakaroon ng maayos na wakas? Ito ay parang paglagay ng asin sa sugat na hindi pa naghihilom. Ang nangyayari sa ating bansa sa kasalukuyan, sa katunayan, ay sobrang nakakatakot. Nakikita ko na simula ito ng panibagong panahon na walang demokrasya at pagapak sa mga karapatan. Baka masyado tayong takot sa kasaysayan, pero hindi tayo takot na maulit ito. Pero hindi ako titigil, hindi dapat tayo tumigil, upang ipaglaban ang tama. Tayo ay magsalita, at lumaban para sa ating bansa. Huwag tayong susuko para makamit ang tunay na hustisya.  Hahayaan ba natin na maulit ang madilim na nakaraan? Hindi na muli.

*(k.b)

Tigil na tayo, mahal.

Ramdam kong natabunan ng isang pagkakamali ko ang lahat ng mga alaalang nabuo natin.

Na kahit ilang beses man tayong bumalik sa isa't isa, patuloy kapa ring magdududa at patuloy **** babalikan yung araw na bigla akong nawala.

Paulit ulit mo pa ring ipapamukha sa akin kung paano ako biglang naglaho nung mga panahong ikaw ay nagbabago para sa akin.

Habang ako, ni minsan hindi ko sinubukang isumbat sa'yo ang biglaan **** paglisan nung mga panahong ikaw ang naging lakas ko.

Nang minsang nagkamali ka at nilamon ka ng tukso, hiniling ko pa din ang pananatili mo at nagpatawad ako.

Oo, pinatawad kita. Pero minsan, hindi padin pala sapat ang pagpapatawad.

Ang sabi mo ay nilalamon ka ng iyong konsenya, kaya pinili mo pa ding lumisan. Pinigilan kita, pinili mo pa din akong bitawan.

Tama na, mahal. Tama na 'to. Tigil na tayo.

Habang mayroon pang natitirang magagandang alaala na binuo nating dalawa. Habang may babalik tanawin pa akong mga ngiti, kilig at tuwa sa bawat sandali na tayo'y magkasama. Bago pa mapalitan ng mga luha at hinagpis ang mga alaalang ayokong mabura, tigil na tayo, mahal.

Ayoko nang ipilit pa. Ayoko nang manatili sa isang bagay na sinusubukan kong ipaglaban ngunit pilit **** pinagdududahan. Higit sa lahat, ayokong kalimutan kung paano kita minahal at kung paano mo ipinaramdam sa akin na karapat-dapat akong piliin kahit sa sandaling panahon na iginugol mo sa akin.

Tigil na tayo, mahal. Baka talagang hanggang dito nalang. Sapat na ang munting sandali na naging masaya ka at ako. At sa ganong paraan ko gustong maalala ang "tayo".

Salamat mahal, hanggang dito nalang tayo.

Hindi ko mahagilap/ ang tamang mga salita/ upang masabi sa iyo ang gusto kong sabihin,/ ngunit oras na pala/ para isumbat ko na/ ang mga paghihirap/ na dinaranas ko/ sa piling mo/ noong mga sandaling pag-aari pa kita,/ noong mga araw na ako pa ang kasama mo/ at noong mga panahong may tayo pa./ Hindi ko inaasahan na magbabago ka,/ na magsasawa ka,/ na mang-iiwan ka at ipagpapalit mo ako sa kanya.// Pero ang hindi ko nauunawaan ay/ bakit mo nasabing ayaw mo na/ at pagod ka/ na noong araw na tayo ay unti-unti nang nagkakalabuan.//
Bakit mo nasabing pagod ka na?/ Pagod ka lang ba talaga?/  O Napagod ka na sa sitwasyon/ nating dalawa?/ O sa mga pagtatagu-taguan natin?/ O sa mga araw na muntikan na tayong mabuking?/ o sa mga araw na may nakakita sa atin?/ O napagod ka na sa atin?/ Sino nga ba ang nagbago?/ ikaw ba o ako?/ O baka/ tayo?/ Pero bakit ang tipid mo nang magsalita?/ At parang  wala ka ng gana/ na kausapin ako?/ Na mahalin ako?/ Na bigyan ako ng halaga?/ O na unawain ako?/ Bakit bigla ka na lang sumuko/ sa mga oras na ipinaglalaban ko ang ating pagmamahalan?/ Hindi ko napansin na ako na lang pala/ ang lumalaban ng mag-isa/ habang ikaw ay binitiwan na ako.//
Bakit mo nagawang balewalain/ ang relasyong binuo natin/ ng magkasama?/ Bakit mo nagawang tapusin/ ang ugnayan natin?/ Ngunit ngayon naiintindihan ko na/ kung bakit ka nakipaghiwalay sa akin:/ dahil nakuha mo na pala ang matagal mo nang hinihingi sa akin, dahil nakuha mo na pala ang gusto mo:/ ang sirain  at iwan ako/ pagkatapos **** pakinabangan at gamitin.// Noong araw na hinatid mo ako hanggang sa dulo ng kalsada,/ lumingon ako sa direksyon mo/ at nagbabakasakali/ na baka,/ sakali lang naman/ lilingon ka pa/lilingunin mo pa ako/ at tatakbo ka papunta sa akin at yayakapin ako,/ susuyuin ako na huwag kang iwan pero hindi na pala dahil mas pinili mo na lamang na maglakad palayo sa akin/ ngunit hindi na pala./ Kahit gulong-gulo ang isip,/ napag-desisyunan kong/ huwag nang bumalik pa/ sa piling mo.//
Pero nararamdaman ko na lang/ ang mga hawak mo/ na para bang namamaalam ka na,/ ang mga yakap **** dahan-dahan nang nanlalamig,/ ang mga titig **** unti-unti/ nang umiiwaas/ at lumalayo/ hanggang sa nawawalan na ng liwanag ang dati **** kumikislap na mga mata/ at para bang ito na ang huling araw nating pagkikita,/ ang mga ngiti ****/ pilit mo na lang/ na nginingiti,/ ang mga salita **** ang tipid at ang ikli na,/ sa daan na aking nilalakaran palayo sa iyo ay kumipot at biglang umikli,/ ang mga paghawak mo sa mga kamay ko/ na para bang gusto mo nang bumitaw/ sa aking mahigpit na pagkakakapit sa iyo/ at sa mga daan/ na aking nilalakaran papunta at pabalik sa iyo/ ay biglang humahaba at nililigaw ako.//
Bakit ko pa ba pinaniwalaan/ ang mga matatamis na salitang nanggaling sa iyong sinungaling/ at hindi mapagkatiwalaang bibig/ gaya ng “mahal kita”,/ “ikaw lang”/ at “hindi kita iiwan”./ Ganun ba?/ Alam ko naman na parte lamang iyan ng mga gasgas na linyang iyong binitawan/ at aking pinanghawakan noong mga sandaling ikaw ay akin pa,/ noong mayroong ikaw at ako pa,/ at noong mga araw na mahal pa natin ang isa’t isa./ Pero ngayon ang salitang ikaw at ako ay marahil naging bulong na lamang pala sa hangin/ at pati ikaw ay tinangay na rin sa akin./ Kaso Tanong ko lang,/ kung iisa tayo,/ bakit mo nagawang pagkaisahan ang damdamin ko?/ Saan nga ba ako nagkulang?/ Saan nga ba ako nagkamali?/ At bakit mo ako iniwan ng ganito?/
Oo nga pala, bigla kang Nawala nang parang bula at nagmumukha na akong tanga kakahanap sa iyo kahit saan,/ at ayun! Nahanap nga kita/ kaso nasa piling ka na pala ng ibang babae./ Sobrang saya mo nga noong kasama mo siya,/ tila ang iyong pagngiti at pagtawa ay nag-iba,/ iba noong ako pa ang kasama mo at noong mga araw/ na nakikita ko pa/ ang mga ngiti’t galak sa iyong mga mata./ Ngunit pinilit kong lumayo/ kahit na alam kong mahirap,/ sinubukan kong palayain ka/ kahit na alam kong hindi ko kaya/ pero ginawa ko para sa ikakatahimik nating dalawa./
Hindi na kita hahabulin pa/ dahil alam kong matagal na tayong wala,/ dahil matagal ko nang kinalimutan ang dating ikaw at ako/ at ang dating tayo./ Ngunit, mahal batid kong hanggang dito na lamang tayo/ dahil susubukan ko nang ililibing sa limot/ ang lahat ng mga nangyari/ at mga pangyayari sa Buhay natin./ Paalam,/ Nagmamahal,/ Mahal.//