Tandang-tanda ko pa kung paano tayo nagsimula
Tandang-tanda ko pa kung paano tayo nagkakakila
Sa una’y wala tayong pakialam sa isa’t-isa
Pero dumating din tayo sa puntong magkausap sa telepono mula gabi hanggang umaga

Tandang-tanda ko pa kung paano mo ako pinakilig ng iyong mga salita
Kung paano mo ako pinakilig sa bawat tingin mo sa aking mga mata
Akala ko sa libro at pelikula lang nangyayari ang ganoong mga eksena
Ngunit mali pala, pati sa totoong buhay nadadama pala

Tanda mo pa ba kung paano natin gamitin ang oras
Ang oras na tila limitado ay kailan man ‘di natin hindi inabuso
Kahit pa may pagsusulit sa klase kinabukasan
Pinipili natin na magusap at maglakad hanggang tayo ay pagsabihan

Tanda mo pa ba kung paano mo ako niyakap habang ako’y humahalaklak
Kung paano mo rin ako niyakap noong ako naman ay umiiyak
Tanda mo pa ba kung paano mo sabihin na mahal mo ako
‘Di pa ‘ko naniwala dahil aminado ka na ikaw ay sadyang mapagbiro

Tanda mo pa ba kung paano natin iniwan muna saglit ang barkada
Para lang sabay tayong bumili ng fishball o monay doon sa may kanto ng kalsada
Kay tagal nating naglalakad para lang dayain at mapahaba ang oras ng pagsasama
Pagbalik nama’y iilang piraso lamang ng fishball at monay ang dala

Tanda mo pa ba noong tayo’y magkasama sa gabi at naglalakad
Kamay mo ay nakakapit sa aking baywang sa pag-aalalang baka ako’y mawala
Kahit pa maglakad sa umaga, kamay mo ay nasa aking likod
Kahit saan mo man ilagay, tila lagi **** sinasabi ay “Lakad ka lang, andito ako.”

Tanda mo pa ba noon kapag may miting ng sabado sa eskuwela
Lagi tayong pumapasok ng mas maaga, isang oras bago ang natatakda
Ngunit hindi sa eskuwela ang ***** kundi sa parke nang makapaglaro saglit
Tapos pagbalik sa eskuwela ay tayo na lang pala ang wala sa silid, dahil nahuli pa rin.

Tanda mo pa ba noong tayong dalawa ang nag-representa
Tayong dal’wa ang lumahok para sa titulo at karangalan ng eskwela
At nang manalo’y lahat nagalak at sinabi na
Tayo muli ang lalalok para sa susunod na laban sa makalawa

Nakilala tayo sa ating galing, pati na rin sa kilig na ating inihatid.
Kaya naman pag sa kompetisyon, tayo ay naghigpit.
Ang dating magkasama sa lahat at magkakampi,
Ngayo’y biglang naging magkatunggali.

Tayo ngayon ay kinumpara sa ibang magkasintahan
Bakit raw sila pagdating sa grado sa eskwela ay okey naman?
Bakit raw sila ay parang walang pakialam sa kung anong kalalabasan
Ngunit tayo ay tila naguunahan

Kanya-kanyang labanan, kanya-kanyang istratehiya
Kanya-kanyang napalanuhan, kanya-kanyang talunan
Nagsarili at ‘di na namansin pa
Para bagang dalawang taong ‘di magkakilala

Nabalot ng yabang ang ating mga isip
Ngunit ang puso nati’y nanatiling tahimik
Hindi umimik kahit isang saglit
Kaya naman isip lang ang namalagi’t naghari

Tanda mo pa ba kung paano tayo noon?
Tanda mo pa ba kung ano ang meron?
O nakalimutan mo na kung ano ang mga sinabi mo sa akin noong okey pa?
Dahil ‘di ka sumagot noong sinabi kong, “patawad” at inamin ko ring mahal kita.

Unang beses kong sinabi sa iyo ang mga salitang iyon.
Unang beses sa buong pagsasama natin ng isang taon.
Ngunit nang binanggit ko hindi ka man lang tumungo
Kundi pinabayaan **** katahimikan ang mag-ingay para sa’yo.

Natatandaan mo na ba pagkatapos ang lahat ng aking pagpapa-alala?
Natatandaan mo na ba kung paano sumibol at nawala
Ang pagsasamang puno ng pangako at pag-asa
Natatandaan mo na ba?

Kung sakali man na talagang nalimutan mo na,
Pasensya sa ingay kong ito kasi ako hindi pa.
Hindi ko malimutan sapagkat sariwa pa.
Sariwa pa lahat ang pangyayari kahapon na dahilan kung ba’t may luha ngayon sa’king mata

Kung talagang nalimutan mo na,
Lahat ng ginawa natin, malungkot man o masaya,
Utang na loob, pwede ba ako’y turuan mo sana
Kung paano limutin ang lahat ng alaala.

Kahit na hindi na matago ang sugat na nameklat na,
Peklat na kahit Sebo de Macho ay hindi kaya,
Basta mabura lang alaalang nagdulot ng sugat na peklat na
Okey na sa akin iyon, okey na.

Okey na, oo. Kasi ‘di naman talaga peklat ang dahilan
Ang dahilan kung bakit hanggang ngayon ako ay lumuluha
Eh ano naman kung may peklat ako di ba?
Wala pa rin naman kasing papantay sa sakit na nadarama

Sakit na muntik na akong malagutan ng hininga
‘Di ako nagbibiro sapagkat sa bawat pag-iyak at pag-singhot ko
Naninikip ang aking dibdib, nagdidilim ang aking paningin
Hindi ako makahinga

Tanda mo pa ba, noong tayo’y muling nag-usap
Tila ba gusto ko muling magpakilala
Akala ko kasi isang pag-uusap para muling makapagsimula
Yun pala, usapang pangwakas na.

At doon na huminto lahat ng masasakit na mga alaala.
Ngunit hindi huminto ang paghihinagpis ko bawa’t gabi, kada umaga.
Kaya naman hinihingi ko ang tulong mo kung ‘di mo na naaalala
Dahil kailangan kong malimutan ang lahat ng tanda ko pa.

Hindi ko talaga alam kung saan ako magsisimula.
Hindi ko alam kung alin sa mga bumabagabag sa isipan ko ang dapat kong unahin. Pero isa lang ang sigurado ako ngayon—kailangan ko itong himayin.

Magsisimula ako sa tanong na:
“Si Ate na lang ba talaga palagi?”

Si Ate na lang ba talaga palagi ang mag-a-adjust?
Ang utusan sa pamilyang ito?
Kesyo ganito, kesyo ganyan—mga rason na hindi ko na alam kung valid pa ba o hindi. Pero sige na nga, i-aagree ko na lang. Para matapos na ang usapan. Para hindi na humaba pa ang diskusyon.

Si Ate na lang ba talaga palagi ang magsasakripisyo para sa pamilya?
Si Ate na lang ba ang mag-iisip kung paano magtitipid, kung anong dapat unahin—hindi ang luho, hindi ang sariling kapakanan—kundi kayo?
Kayo na lang muna. Ako, mamaya na lang.

Si Ate rin ba palagi ang kailangang magpakumbaba at magpatawad?
Ang aako ng responsibilidad, ang gagawa ng gawaing bahay?
Alam ko naman—may mga kapatid ako. Pero ako na lang ba palagi ang kikilos?
Ako na lang ba ang laging may kusa?
Ako na lang ba ang mag-iisip kung anong ulam ang lulutuin?
Maglalaba, maghuhugas ng pinggan, maglilinis ng bahay?

Kabisado ko na lahat ’yan. Hindi niyo na ako kailangang pagsabihan. Hindi ko na kailangan ng utos.
Pero paano kayo?
Paano kung wala na tayong mga magulang?
Paano kung ako na lang ang natira?

Si Ate na lang din ba ang laging magtuturo at magdidisiplina?
Noong ka-edad ko pa lang kayo, namulat na ako sa responsibilidad.
Pero ngayon, anong nangyari?
Halos lamunin na kayo ng cellphone. Wala nang kusa. Wala nang malasakit sa paligid.

Baka nakakalimutan ninyo—tao rin si Ate.
Hindi ako robot. Hindi ako ginawa para lang sumunod sa utos.
Marunong din akong mapagod. Marunong din akong masaktan.
May damdamin din ako.

Sana maintindihan ninyo ’yan. Na may sarili rin akong buhay na kailangang atupagin. Hindi ako utusan na sunod-sunuran lang. Hindi ako kailangan bigyan ng sahod para gawin ang iniutos ninyo, walang barya o walang pahinga ang makakapagbigay sa akin ng pahinga na hinahanap ko.

Pagod? kaya kong tiisin, kaya kong matulog nang ilang oras lang, kaya kong pagsabayin ang trabaho ngunit anong nangyari sa akin? nagkasakit ako in return. Walang halaga ang bawat barya na binibigay ninyo sa akin, kapalit ng nawala kong adrenal gland.

Puyat at pagod, ipagsabay mo. Instant noodles at walang masustansyang pagkain ang makakapatay sa akin. Coke at kape na ginawang tubig. Pagbantay sa lola kong maysakit ang naging libangan.

Hindi sa hindi ako marunong magpasalamat o baka isipin ninyo hindi ako grateful at wala akong utang na loob sa ginawa niyo para sa akin. Ang utang na loob na habangbuhay kong pagbabayaran ay hindi katumbas nang pilak at ginto o salapi, kundi habangbuhay na karangalan at respeto ang ibibigay ko sa inyo sa pagsilang sa akin sa mundong ito at dahil binuhay niyo ako at hindi pinabayaan.

Hindi niyo ako narining na nagrereklamo, hindi niyo ako nakikita na nagmamaktol, hindi niyo ako naririnig na nagpapaliwanag at nagrarason dahil alam ko sa sarili ko na sarado ang isipan at taenga ninyo kung sakali man na ako ay magpapahiwatig nang aking saloobin sa inyo.

Alam ko, naiinitindihan ko na napapagod rin kayo, iba rin ang pagod na nararamdaman ko. Hindi kumpletong tulog, hindi unan at kama ang lunas nito, dahil kung minsan kung ako ay tulog na ay sadyang nag-iingay rin ang aking isip. Ang tanging lunas na gusto ko sa pangungulila ko sa pahinga ay kapayapaan, katahimikan at dalampasigan. Iyon lamang.

Hanggang dito nalang,

Nagmamahal,
                               Ate :)