Mula sa higanteng alpombrang balot
Bumuhos ang walong henerasyon halos
Ng karit, palay, tagtuyot, unos
Martilyo, pako, pagpapakaputa sa utos!
Aba, hindi pangako ng sistema ang presensya ni Hesus!

Sa madilim na purgatoryo ng impiyerno at kalangitan,
Sa mahiwagang pagitan ng lunsuran at lansangan
Nagka-prusisyon ang dibinong Toledong bayan
‘Pagkat naipasalangit na
Ang Multo/Kapre/Bal-bal/Berberoka/
Aswang/Mangkukulam/Agta/Santelmo/
Batibat/Berbalang/Bungisngis/Diwata
Na sumiil sa banal na pook ng Toledo.

Pitu-pituhan ang naging palitan
Sa pagbuhat sa bangkay ni Rodiano Abduhan.
“Dito ako sa ulo.” “Pasmado ka ba? Larga na!”
Padulas-dulas ang kapit, sumisilip na ang paa
At sa bawat yapak, bumuhos ang patak
Ng dugong pesante sa sagradong Toledong lupa.

Rodiano Abduhan, mas kilala bilang Tatay Godong
Manggagamot, tagalunas ng salot, kampon ng Diyos,
Ika ng iilang nagpatingin sa mahiwagang tatang,
Pero manyak, magnanakaw, aswang, mangkukulam
Kamo ng nagmula sa abang Toledong bayan.
‘Pagkat ang pugad niya’y sa kanayunan, sa kalaliman, sa kaibuturan,
Ng mailap na lansangang ng Diyos tinalikuran.

Kaya nang ang taumbaya’y nakabatid
Na lumubha ang sakit ng pamangking si Adring,
At na natagpuang bukbukin ang bangkay ni Celine,
Kaniya-kaniyang satsat, sitsit, at hirit
Ang kumapal sa amihan ng Toledong hangin.

“Mangkukulam! Heto yung bumati sa Adring kong pamangkin!”
Kaya ng taumbaya’y binatikos at siniraan sa lihim
Sa walwal o gimik, pagkalaklak ng gin.

“Berbalang! ‘Di ka umawat hanggang naubos ang dugo!”
Kaya’t nang-imprinta ang madla ng mga galos abot sa buto
Tatak Cebu! Tatak lungsod ng Toledo!

“Aswang! Luwal ng putang nakunan!”
Kung kaya’t naisama rin ang anak ni Abduhan
Sa kawawang listahan ng mapapaslang.

Biro mo! Ang manggagawa ng himala
Natamaan ng sumbi ng masaklap na realidad!
Ay, hindi makaliligtas ang dukha
Sa kamandag ng pader ng matayog na siyudad!

Pero nang maabot ang mapanglaw na kremahan,
Ang mailap na lubid ng buhay at kamatayan
Ni Rodiano Abduhan, aswang at mangkukulam,
Ng dugong maliliwat ay tuluyan siyang naubusan.
Maputla niyang balat, sa abong langit ay umagpang.
Inaakit ng lagay na hamak na sa wakas ay tumahan.
Pero nang maunawaan niya na sa kaniyang kamatayan
Mapupuksa ang kasarinlan at kalayaan,
‘Pagkat siya ang sisidlan ng dugong maglilinang,
Kampeon ng kanayunan, hari ng himagsikan,

Nasapian ni Lazaro.
Nabuhay.
Natauhan.

Magsasaka, mangingisda, labandera, gerilya.
Artista, mayora, tindera, tsismosa.
Karpintero, ****, kutsero, kaminero.
Abugado, inhinyero, piloto, maestro.
Ninais ng lungsod ang pagsapit ng mundo
Sa mahinhing mundo ng mga diwata’t engkanto.
Oo lang nang oo, bawal mangontrabida,
Kaya kung gusto nila ng Multo/Kapre/Bal-bal/Berberoka
Ano pang magagawa kundi patabain ang mataba?

So natunaw ang pintura
Ng nagbabalat na ngang dingding
Nabawian ng Sol at Luna
Ang kalangitang sadya nang makulimlim
Ang basang semento ay nauhaw
At naging nagbabantang lamig.

Mula sa naagnas na kabaong sa hukay lumaya
Ang mga magsasaka, mangingisda, labandera, gerilya
Ang mga Batibat/Berbalang/Bungisngis/Diwata.
Mula sa abo sa loob ng saro nagka-anyo
Ang mga karpintero, ****, kutsero, kaminero
Ang mga Aswang/Mangkukulam/Agta/Santelmo.

Tsaka humayo’t bumulong kay Abduhan
Nang siya’y mailatag sa loob ng makinarya.
Tsaka niya nagunita ang anak at asawa
Nombrado na atang manananggal at tiyanak.
At ang bawat katiting na patak ng dugo
Na hinayaan niyang umagos, bumuhos, tumulo
Sa lupang Toledo, lupa ng berdugo’t demonyo.
Doon niya nabatid kung saan totoong nagmula
Ang mga Multo/Kapre/Bal-bal/Berberoka,
Aswang/Mangkukulam/Agta/Santelmo,
Batibat/Berbalang/Bungisngis/Diwata.

At doon nabuhay ang Santelmo ng Toledo;
Nang umalpas mula sa crematorium si Rodiano Abduhan,
‘Di na mas hahaba ang buhok, at nakatatak ang pangalan
Sa kaniyang mga galos at sugat, habang
Noo’y banig ang balot, ngayo’y apoy na bagong silang.
At nang nadaanan niya ang mga balintataw
Ng mayayamang poong siya mismo ang nakapukaw,
Nabatid niya kung bakit kailangan ng Toledo ng isang halimaw.

1.
Noong unang panahon, may lupaing walang makapapantay
Sa kariktan at kasaganahan nitong tinataglay
Ito ang “Ibalon” na kilala ngayong Bikol, Albay
Subalit ito’y iniiwasan ng mga manlalakbay
(Once upon a time, a land was known
For its beauty & bounty nothing outshone
It was Bicol, Albay which was then, Ibalon
Yet, travelers to there had been withdrawn)

2.
Dahil ito ay pinamumugaran
Ng mga halimaw na hayok sa laman
(Because it was teeming
With monsters to flesh were starving)

3.
Walang nangahas doon makapasok
Maliban sa lalaking si Baltog mula Boltavara na ubod ng lakas at pusok
(No one dared to enter in there
Except for Baltog, a daring & brave man from Boltavara yonder)

4.
Sinalanta niya ang mga halimaw na parang delubyo
Una si Tandayag, ang dambuhalang baboy-ramo
(He wiped out the monsters like a deluge
First was Tandayag, a warthog so huge)

5.
Mula noon, sa lupain na dating kinatatakutan
Mga tao’y dumayo at doon nanirahan
(From then on, in the land once feared
To flock & reside, people dared)

6.
Subalit hindi pa wagas na masaya
Dahil may mga halimaw pang natitira
(But it was not yet the happy ending
There were still monsters remaining)

7.
Si Baltog na matanda na ay labis nabahala
‘Pagkat siya’y mahina na at ‘di na makalaban pa
(Baltog was bothered now that he’s older
For he’s already weak and could fight no longer)

8.
Mabuti nalang at may binatang nagkusa
Siya si Handiong – matapang na, malakas pa
(Good there’s a young man who presented at last
He was Handiong so valiant and robust)

9.
Kanyang pinatumba ang duling na Sarimao
Pating na may pakpak at higantedng kalabaw
(He crushed down the cross-eyed Sarimao
The winged shark and the giant carabao)

10.
Subalit may nilalang na hindi niya nagapi
Ito ay mapanganib at tuso kasi
(But he cannot defeat a certain creature
For it was so dangerous and clever)

11.
Siya si Oryol, ang babaeng ahas
Lumalaban ba siya ng patas?
(She was Oryol, the snake lady
Does she fight impartially?)

12.
Sa kanyang mga yapos, walang nakapipiglas
Maging si Handiong na kaylakas, hindi nakaalpas
(On her grip, no one could break free
Even strong Handiong couldn’t escape from thee)

13.
Swerte ni Handiong, hindi siya binalak patayin
Bagkus ay ginamit nalang sa matagal na mithiin
(How fortunate was Handiong, there’s no plan to **** him
Instead, she just used him for her long-time dream)

14.
Laban sa mga mortal na kaaway, dapat tulungan siya ni Handiong
Na lipulin ang mga buwaya sa Ilog Ibalon
(Against her mortal enemies, Handiong must help her
To annihilate the crocodiles in Ibalon River)

15.
Matapos tuparin ang mapanganib na misyon
Si Oryol ay naging kapanalig sa Ibalon
(After fulfilling the dangerous mission
Oryol became an ally in Ibalon)

16.
Si Handiong ay naging mahusay na pinuno
Bangka, araro, alibata – kayraming naimbento sa kanyang pangungulo
(Handiong became an excellent ruler
Boat, plow, alphabet – many inventions were made during his tenure)

17.
At sa mga sumunod pang henerasyon
Naging mapayapa’t maunlad ang Ibalon
(And on the succeeding generations
Peace & prosperity reigned over Ibalon)

18.
Hanggang sa may sumulpot
Na panibagong kinatakutang salot
(Until there appeared
A new abomination so much feared)

19.
Siya’y nagtataglay ng katakut-takot na kapangyarihan
Hindi rin maipaliwanag ang kanyang kaanyuan
(He possessed a terrifying power
No one could even describe his feature)

20.
Siya ay isang mangkukulam na kilabot
Na tinatawag nilang Rabot
(He was a sorcerer fearsome
Called Rabot by some)

21.
Mapalad ang Ibalon, may natira pang bayani
Siya si Bantung, matalino’t maliksi
(Lucky was Ibalon, a hero was still there
That was Bantung vigorous and aware)

22.
Siya’y lumikha ng isang payak na plano
Pinaslang niya si Rabot habang natutulog ito
(He just devised a simple planning
He murdered Rabot while the monster was sleeping)

23.
Si Rabot ang pinakahuling halimaw sa Ibalon
Nang siya’y mapuksa, naging payapa na doon
(Rabot was the very last monster in Ibalon
Upon his death, peace reigned there from then on.)

-03/10-11/2012
(Dumarao)
*for Lit. Day 2012

1.
Noong unang panahon, may isang diyosa
Ang ngalan niya’y Alunsina, marikit na dalaga
Mula sa langit na pinagmulan niya
Siya’y pumanaog sa lupa
(Once upon a time, there was a divine woman
Her name was Alunsina, the Unmarried One
From heaven above where she had gone
The earth below she landed upon)

2.
Isang araw, habang namamasyal siya
Kanyang nasilayan bayang kahali-halina
(One day, while she was roaming
Saw her a town so captivating)

3.
Ang nasabing pook, may makisig na hari
Siya ang butihin at maginoong Datu Paubari
(On that place ruled a king so handsome
He was Datu Paubari, so gentle and awesome)

4.
Sa kabila ng mga pagsubok, sila’y nagsanib
Walang nakapigil sa kanilang pag-iisang dibdib
(Despite the setbacks, they still united
They were able to marry undaunted)

5.
Sila’y biniyayaan ng magigiting na anak –
Sina Labaw Donggon, Humadapnon at Dumalapdap
(They were given courageous sons –
Labaw Donggon, Humadapnon & Dumalapdap)

6.
Si Labaw Donggon na panganay, humarap sa pagsubok
Ng mangkukulam na si Sikay Padalogdog
(Labaw Donggon, the eldest, faced all challenges
Of Sikay Padalogdog, a sorceress)

7.
Makuha lamang ang sinisinta
Na si Angoy Ginbitinan, kaakit-akit na dalaga
(In order to win her beloved one
The charming maiden, Angoy Ginbitinan)

8.
Marami pang paghamon ang kanyang nalagpasan
Upang pag-ibig sa sinisinta’y kanyang mapatunayan
(Came all other odds which he kept on surpassing
In order to prove the love for his darling)

9.
Tulad nalang ni Abyang Durunuun
Ang naging pangalawang asawa niya sa paglaon
(Just like Abyang Durunuun
Who became his second wife soon)

10.
Sa pangatlong pagkakataong umibig si Labaw Donggon
Kailangan niyang harapin ang pinakamabigat na paghamon
(On the time Labaw Donggon fell in love with someone
He needed to face a trial – the hardest one)

11.
Iyon ay ang talunin ang hari ng karimlan
Walang iba kundi ang demonyong si Sinagnayan
(That was to defeat the King of the Underworld
No other than Sinagnayan the demon)

12.
Sa kasamaaang palad, si Labaw Donggon ang pinatumba
Binihag at pinahirapan; gayunpaman, hindi pinaslang ang bida
(Unfortunately, Labaw Donggon was the one defeated
Was made captive and tortured; nonetheless, he wasn’t killed)

13.
Ang masamang balita’y nakarating sa kapatid na si Humadapnon
At sa mga anak niyang sina Aso Mangga at Buyung Baranugon
(The bad news reached his brother Humadapnon
And also his sons, Aso Mangga and Buyung Baranugon)

14.
Ang kadugong tatlo
Kaagad na sumaklolo
(The three kinsmen instantly
Came to set him free)

15.
Si Humadapnon ay napagtagumpayan
Na pabagsakin si Sinagnayan
(Humadapnon succeeded
Sinagnayan he defeated)

16.
Samantalang sina Buyung Baranugon at Aso Mangga
Tinanggal sa pagkakagapos ang ama
(While Buyung Baranugon and Aso Mangga proceeded
To their enchained father whom they soon liberated)

17.
Nang si Sinagnayan ay nagapi na
Si Humadapnon ay may nakilalang marikit na dalaga
(After Sinagnayan had just fallen
Humadapnon met a lovely maiden)

18.
Siya ay si Nagmalitong Yawa
Kay Humadapnon naging asawa
(Nagmalitong Yawa was her
To Humadapnon she became partner)

19.
Si Humadapnon ay may pangalawa ring kinagiliwan
Siya ay si Burigadang Bulawan
(Humadapnon also had a second one
She was Burigadang Bulawan)

20.
Samantalang si Dumalapdap, kinalaban ang halimaw
Na si Uyutang, sa apoy tumatampisaw
(While Dumalapdap fought a monster
That was Uyutang who splashes on fire)

21.
Kanya ring dinaluhong ang basang halimaw
Na si Balanakon sa tubig nakasawsaw
(He also struggled against a wet monster
That was Balanakon who soaked in water)

22.
Nang ang dalawang halimaw nagapi sa kahuli-hulihan
Napaibig ni Dumalapdap si Mahuyuk-huyukan
(In the end, when the two monsters were killed
Dumalapdap and Mahuyuk-huyukan then married)

23.
At sa pinakakahuli-hulihan,
Ang tatlong magkakapatid ay masayang nagkabalikan.
(And in the very end,
The three brothers happily met one another again.)

-03/11/2012
(Dumarao)
*for Lit. Day 2012

36 Subalit ang binata
Ikakasal na pala

37 Sa babaeng taga-Silangan
Lugar na kanyang tinitirahan

38 Ang hindi lang niya alam
Dalaga’y isang mangkukulam

39 Kaya isang araw nang malaman
Na sa iba ang puso nakalaan

40 Hinanap ang karibal na babae
At kinulam ire

41 Katakut-takot na mga pantal
Ang kay Pina bumalabal

42 Mahal parin siya ni Ihib gayunpaman
Maging anuman ang kaanyuan.

-07/07/2012
*Gintong Lupa Series

78 Ang ina ng pangunahing salarin
Mangkukulam na maramdamin

79 Sa tindi ng kalungkutan
Paghihiganti’y kagustuhan

80 Mga mamamayan siya’y minura
Tinagurian pa siyang kasumpa-sumpa

81 Galit at lungkot
Pighati at poot

82 Isang gabing may sigwa
Katakut-takot na delubyo tinawag niya

83 Tubig, hangin, buhangin magkasahog
Dumaluyong sa bayang ilulubog

84 At paggising ng bayan kinabukasan
Tumambad kalunus-lunos na kasiraan.

-06/27/2012
*Gintong Lupa Series

85 Nawasak ang kawayang palasyo
Kayraming nagkandamatay na mga tao

86 O anong salot na mabalasik
Ng mangkukulam na naghasik

87 Buong gabing dagundong
Ng mga higanteng lagunlong

88 Katakut-takot sa pandinig
Sa dibdib lakas kabig

89 Kinabukasan ng umaga
Halos lahat naulila

90 Maging ang hari’t reyna
Nawalan ng prinsipe’t prinsesa

91 Oo, nawawala sina Agus at Dara
Lumipas mga araw ‘di sila nakita.

-06/28/2012
*Gintong Lupa Series