"Hoy! Bata! Magpapakamatay ka ba?"

"Magpapakamatay ka nga e. Buhay nga naman o!"

"Sigurado ka na ba sa gagawin mo, bata? May maghahahanap ba sa iyo kapag nawala ka? May magluluksa ba sa bangkay mo kapag namatay ka?"

"Bata ka pa. Alam kong marami ka pang pangarap sa buhay mo. Kung may magulang ka pa at mga kapatid, sana naiisip mo rin sila. Sana mararamdaman mo rin ang mararamdaman nila kapag nalaman nilang magtatangka kang magpakamatay. Isipin mo bata."

"Kung desidido ka na at sa isip mo ay wala ng nagmamahal sa iyo, sige.. ituloy mo ang pagpapakamatay mo. Basta iyong pakatandaan na sa bawat yugto ng ating buhay, minsan lang tayo binigyan ng pagkakataong itama ang kung ano mang pagkakamaling nagawa natin. Wala tayong karapatang wakasan ang buhay na ipinagkaloob sa atin ng Maykapal. Sige, bata. Mauna na ako. Advance rest in peace."

Dinig na dinig ko pa ang paghampas ng malalakas na alon sa baybayin nang mga sandaling iyon. Naalala ko pang nababasa na rin ang aking mukha sa bawat tubig-alat na dumadampi sa akin noong mga panahong tinangka kong magpakamatay.

Gusto kong wakasan ang aking buhay.
Gusto kong malunod.
Gusto kong tangayin ng mga alon ang aking katawan.
Gusto kong mapuno ng tubig-alat ang aking ilong at bunganga hanggang sa mawalan na ako ng hininga at unti-unting bumulusok pailalim sa kailaliman ng dagat.

Ngunit... ang salitang binitiwan ng isang taong iyon ang nagsilbing leksiyon sa akin na pahalagahan pa ang aking buhay at ang mga taong nagmahal sa akin.

"Kung desidido ka na at sa isip mo ay walang nagmamahal sa iyo, sige, ituloy mo ang pagpapakamatay mo. Basta iyong pakatandaan na sa bawat yugto ng ating buhay, minsan lang tayo binigyan ng pagkakataong itama ang kung ano mang pagkakamaling nagawa natin. Wala tayong karapatang wakasan ang buhay na ipinagkaloob sa atin ng Maykapal."

Noon, akala ko ang pagpapakamatay ang solusyon upang takasan ko ang dagok sa aking buhay. Nawalan ako ng tunay na ina. Namatayan ako ng ama. Pinagmalupitan ako ng aking madrasta. Hindi ako minahal ng mga kapatid ko sa ama. Kaya naglayas ako at napadpad sa baybaying dagat at doon ay naisipan ko na lamang na magpatiwakal.

Nawalan man ako ng magulang pero alam kung may nagmamahal pa rin sa akin. Hindi ko sila kadugo pero lagi silang nariyan para palakasin ang loob ko. Sila ang mga tinatawag kong mga kaibigan.
Pagkatapos ng nangyari noong pagtatangka ko ay ipinagpatuloy ko ang aking buhay. Sa tulong ng aking mga kaibigan ay nagtagumpay akong maging masaya.

Hindi ako nag-iisa. Tinulungan din nila akong magbalik-loob sa Diyos. Ang mga nagawa nila ay isang napakalaking biyaya sa akin.

"Kung sa tingin mo ay hindi mo na kaya, magsabi ka lang. Kaming bahala sa iyo," naalala kong sabi ni Jem.

"Kaibigan mo kami. Huwag kang mahiyang magkuwento sa amin. Promise, makikinig kami," pag-aalo sa akin noon ni Jinky.

"Hindi lang ikaw ang may pinakamabigat na suliranin sa mundo, Igan. May mas mabigat pa sa pinagdaraanan mo. Tiwala lang na makakayanan mo ang lahat," kumpiyansa namang wika ni Kuya Ryan.

"Kalimutan mo ang mga bagay na nagpapadagdag lang ng kalungkutan diyan sa puso mo. Tandaan mo, ang Diyos ay laging nakaakbay sa iyo. Nandito ako. Narito kaming mga kaibigan mo. Tutulungan ka naming bumangon," nakangiting saad ni Charm.

"Huwag ka na ulit magtangkang magpakalunod sa dagat ha? Kapag ginawa mo ulit iyon, kami na ang lulunod sa iyo. Ha-ha. Biro lang. Lakasan mo ang loob mo. Hindi ka nag-iisa," ang loko-lokong wika ni Otep.

Sa tuwing maalala ko ang mga kataga at salitang galing sa mga tunay kong kaibigan, panatag palagi ang loob ko na hindi ko na uulitin ang nangyaring iyon sa buhay ko. Papahalagahan ko ang hiram na buhay na ipinagkaloob sa akin ng Maykapal. Gagawin ko ang lahat upang maging masaya.

Narito ako ngayon sa Manila Bay at naglalakad-lakad. Gusto ko lang sariwain ang mga alaalang naging tulay noon upang pahalagahan ang buhay ko ngayon. Hindi man lamang ako nakapagpasalamat sa taong sumaway sa akin noon. Kung may pagkakataong makita ko man siya ay taos-puso akong magpapasalamat sa kaniya.

Pinagmasdan ko ang karagatan. Wala pang isang minuto akong naroon ay may nahagip ng mga mata ako ang isang babae na dumaan sa harapan ko. Patungo siya sa mabatong bahagi. Tila wala siya sa kaniyang sarili.

Nilingon ko ang paligid. Wala man lamang nakapansin sa kaniya. At wala ngang masyadong tao na naroon nang mga oras na iyon.

Mukhang magpapakamatay yata siya. Alam ko ang eksenang ito. Kung dati ako ang nasa posisyon niya, ngayon naman ay ang babaeng ito. At dahil ayokong may mangyaring masama sa kaniya, ako naman ngayon ang gagawa ng paraan para matulungan siya.

"Miss, magpapakamatay ka ba?" hindi niya ako nilingon.

"Magpapakamatay ka nga. Sigurado ka na ba sa gagawin mo?" lumingon siya sa akin at kitang-kita ko ang luhaan niyang mukha.

"Alam ba ng pamilya mo ang gagawin mo? Alam mo ba ang mararamdaman ng ina at ama mo kapag nawala ka? Sa tingin mo ba ay tama ang gagawin mo?" nakita kong napabuntong-hininga siya na tila nag-iisip sa mga ibinabatong tanong ko.

"Napagdaanan ko na rin iyan at diyan din mismo sa mga batong iyan ako dapat na magpapakamatay. Pero... hindi ko itinuloy. Alam mo ba kung bakit?" tumingin siya sa gawi ko at nagtama ang aming paningin. Parehong nangungusap.

"Ba-bakit?" nauutal niyang tanong sa akin.

"Bakit? Dahil wala tayong karapatang wakasan ang buhay na ipinagkaloob sa atin ng Maykapal. Ang buhay natin ay mahalaga. Sana maisip mo iyon. Hindi pa huli ang lahat para itama ang mga bagay na sa tingin mo ay mali o nagawa mo. Hiram lamang ang buhay natin. Magtiwala ka, Miss. Mahal tayo ng Panginoon. Mahal niya ang buhay natin. At alam kong mahal mo rin ang buhay mo," iyon ang mga huling katagang binitiwan ko saka ako tumalikod sa kaniya.

Hindi pa man ako nakakahakbang ay narinig kong tinawag niya ako. At nang lumingon ako ay bigla na lamang niya akong niyakap.

**

Ang pangalan niya ay Yssa at siya lang naman ang babaeng tinulungan ko tatlong buwan na ang nakararaan. Siya lang naman ngayon ang kasintahan ko. Pareho kaming nagtangkang wakasan ang aming buhay, ngunit pareho din naming napagtantong hiram lamang ito at dapat na mahalin namin. Sinong mag-aakala na kami ang magkakatuluyan sa huli?

"Umuukit ka ng sugat sa bawat pagkimkim", sabi nila.

Kung ganon kabigat piliin ang pananahimik,
Bakit tila kasalanan pa ang magsalita?

Kung tunay na nagtagumpay ang ating mga bayani,
Bakit hanggang ngayon binabayaran pa rin natin ang ating paglaya?

Uukit ka ng sugat sa bawat pagkimkim, ngunit papatayin ka ng hindi mo pagkilos.

“The essence of reality is contradiction”
- Hegel

Ang tao ay likas na malaya, nabubuhay na malaya at dapat na maging malaya. Walang karapatan ang sinoman na mang-alipin. Hindi tayo pag-aari ninoman at walang taong ‘pweding umangkin sa kapwa n’ya. Ito ang batas ng kalikasan at ng uniberso. Walang panginoon at busabos, walang dapat na nag-uutos, at wala dapat mga alilang tagasunod. Sana ang buhay ay puro na lang Rosas at walang posas.

Subalit nagdilim ang kasaysayan nang maghari ang kasakiman na pinukaw ng matinding paghahangad ng iilan sa kayamanan. Kailangan na makakuha ng maraming kalakal nang lumawak ang merkado. Pero teka sino ang gagawa nito? Edi kunin ang mga mahihina at gawin silang mga alipin, pilitin na magtrabaho sa ilalim nang hagupit ng latigo. Hawakan sa leeg o di kaya naman ay kitilin, sa ganitong paraan sila dapat na pasunurin.

Tanang pagmamalabis ay may wakas. Hindi lang si Spartacus ang nag-alsa kundi pati ang mga itim na alipin. Sumiklab ang himagsikan sa paghahangad ng mga alipin na kumawala sa kanikanilang mga tanikala.

Dumating ang panahon ng Piyudalismo, nagbagong anyo lang ang halimaw at muli n’yang inalipin ang mga kapos-palad at mahihirap. Nangibabaw ang Aristokrasya na parang maitim na ulap na lumalambong sa himpapawid kaya hindi makita ang sinag ng araw. Salamat na lang at bumagsak ang Bastille at nagtagumpay ang rebolusyong Pranses.

Mula sa mga guho ng lipunang piyudal ay lumitaw ang mga bagong panginoon, ang mga Burgis. Sila ang mapagsamanta at naghaharing-uri sa ating panahon. Mga kapitalista, elitista at mga burgesya komprador.

At tayo na nasa baba, tayo na ang puhunan para mabuhay ay dugo’t pawis, tayo na mga proletaryo ang s’yang makabagong alipin. Mga alipin ng burgesya na ating pinapanginoon, tayo na lumilikha ng yaman ng bansa ang s’yang laging pinagsasamantalahan at binubusabos. Tinatakot na gugutomin kapagka hindi nagpa-ubaya at sumunod sa utos.

Habang tumatagal ay tumitindi ang mga salungatan at kontradiksyon sa pagitan ng mayaman at ng mahirap. Bulkan ito na sasabog sa bandang huli.

Ang batas ng kasaysayan ang nagsabi na ang lahat ng uri ng pang-aapi ay magwawakas. Nag-alsa ang mga alipin, naghimagsik ang mga pesante hindi magtatagal gustuhin man natin o hindi titindig ang mga proletaryo at sama-sama nilang ibabagsak ang kapitalismo na itinataguyod ng mga burgesya komprador.

May ka chat ka nag hi at nag wave pa
Ikaw naman 'tong si desperada mag ka jowa
Napapikit bigla at sabay sabing
Lord eto na ba?
At dali-daling dampot ng phone
Ma-replayan lang siya ng bongga
Hindi pa man nagiging kayo'y may call sign nanaman
Tulad lang yan sa una ****  nakatawagan
Pero sa huli, di rin naman kayo nagtagal.

Kaya eto ka nanaman aasa
Aasa na baka eto na
Aasa na sana siya na
Aasa na baka sa huling pagkakataong ito ibigay na sa akin ng mahal na bathala ang aking mga dasal na   sana dumating na siya
Pero tulad ng karamihan,sa una lang talaga masaya
Sa una lang siya magaling
Sa una kalang niya pakikiligin
Pero pag dating sa huli
Di ka rin naman niya iibigin.

Sabagay kasalanan mo rin nsman
Nag "hi" lang iniisip mo,may gusto na siya sayo
Binati kalang halos maihi ka na sa kilig
Binanatan kalang ng mga linyang "babe kain kana" iniisip mo mahalaga kana sa kanya
Hinawakan lang niya mga kamay mo
At sinabihan ng mga katagang "ikaw lang,walang iba" iniisip mo mahal kana
Di ko rin naman nilalahat
Pero mas madalas,mas tama pa yung kutob  sa mga bagay na posibleng mangyari.

Kaya wag **** isisi lahat sa kanya,
Sa kanila
Kung nasaktan ka at nahulog ka sa kanya
Kasalanan mo rin naman,dahil nagpadala ka sa mga messages niyang puro pambobola na magpapaasa sayo ng sobra
Mga messages niyang magpapakilig sayo dahil alam niya na dun ka niya makukuha
Mga messages niyang walang kwenta
Pero aminin mo,kinilig ka
Mga messages niyang patuloy ka paring umaasa na baka? siguro? Totoo na

At sa mga messages niya na dahilan ng pagkalugmok mo sa kalungkutan na walang ibang nakaka alam kung gaano kasakit ang pagsabaying dibdibin sa iisang araw lang ang dalawang bagay ng iyong nararamdaman ngayon
Ang maiwan ng walang dahilan at
Masaktan ng wala kang anumang karapatan.

Ang maiwan ng walang dahilan dahil hindi mo naman siya naging pag-aari kailan man
At masaktan ng wala kang anumang karapat
Dahil kahit kailan hindi ka naman niya talaga minahal
Dahil pinaasa at pinasakay kalang
Dahil alam niyang dun ka bibigay
At dahil nagtagumpay siya,gagamitin niya itong armas para paglaruan ka
Kaya mag ingat ka sa mga mabulaklak na mga salita ng mga taong gagamitin ang iyong nadarama, sumaya lang sila.

oo nga eh, nakakapagod.
masakit 'di ba?
hindi lang ikaw.
'wag kang hahanap
ng dahilan para sumuko
marami na ang nagtagumpay
at nakasulat ang pangalan mo
sa talaan ng mga susunod pa
asahan mo na
mas lalo pang hihirap
mas lalo pang sasakit
ngunit tumayo ka d'yan dahil...


                                          
           ­                                             

kakayanin mo!

Hoy ikaw ! Oo ikaw!
Ikaw na walang alam,
Ikaw na walang pakiramdam
Makinig ka! May sasabihin ako
Sana pakinggan mo kasi minsan lang 'to
Minsan lang ako gagawa ng isang tula,
na alay sa isang tulad mo.

Magsisimula ako sa umpisa
Sa mga panahong wala pa akong gaanong nadarama
Noong unang beses kitang nakilala
At unang beses ko ring nakita,
Kung paano ngumiti ang iyong mga mata
At kung paano ito kumislap
tulad ng mga tala Sa umaga
Idagdag mo pa yung magandang kurba ng iyong mga labi
At matamis **** mga ngiti
Na kay sarap pagmasdan
Na kay sarap titigan
Nung mga oras na yun,
Parang ayaw na kitang tigilan
Pero hindi. Saglit lang.
Ano to?
Uulit na naman ako sa isang siklo ng katangahan?
Hindi! Ayoko nang masaktan.
Ayoko nang masaktan ng paulit ulit
Pagod na kong makaranas ng sakit
At syempre,matitinding inggit
Kaya pinili kong itigil ang lahat
At pigilan ang nararamdaman
Nagtagumpay ako nung una
Pero kinalaunan?
nagpatuloy pa rin ang baliw kong puso
Kaya nga kapag nakikita ka na, puso'y napapalukso
Hinihiling na sana tumigil ang oras,
Para nanjan ka lang.
Pagkat ikaw lang ang tanging  lunas
Sa puso kong matinding lungkot ang dinaranas
Hinilhiling na sana wag ka nang lumisan pa
Dito ka lang sa harap ko.
Yun bang tititigan hanggang kelan ko gusto?
Pagmamasdan ang bawat paglabas nung dimples mo
Hihintaying kahit minsan,mapatingin ka rina pwesto ko
At kahit saglit, mapansin mo ako.
At alam mo ba?
Nagkaroon din ako ng dahilan sa pagpasok ng maaga
Hiahabol ko kasi yung pagkakataong makasabay kita sa pila
Syempre para ako yung unang makakita sayo
Sa ganung paraan feel ko nakalamang ako
Alam kong hindi pwede at walang pag - asa
Kaya sige. Hahayaan na kita sa kanila
Tahimik na lang kitang pagmamasdan mula sa malayo
At papanoorin ang magandang mga ngiti mo.
Sana dumating yung araw na hindi lang laging ikaw yung aking nakikita
Mula sa malayong lugar na pinagtatanawan ko sayo.
Alam kong matatapos din ang pantasyang ito.
Sana lang dumating agad yung panahon na yun.

Lumipas ang Mga Taon,
Sa sulyap ng isang mata,
Mga sandali ng kalungkutan,
At ang kagalakan ay lumipad.

Mga taong mahal ko,
Dumating na at wala na,
Ngunit hindi tumigil ang mundo,
At nagpatuloy kaming lahat.

Hindi madali ang buhay,
At ang mga pakikibaka ay naroon,
Napuno ng mga oras na mahalaga ito,
Mga panahong hindi ko lang pinansin.

Nakatayo ako sa sarili ko,
At natagpuan ko pa rin ang aking daan,
Sa ilang gabi na napuno ng luha,
At ang bukang-liwayway ng mga bagong araw.

At ngayon sa katandaan,
Ito ay naging napakalinaw,
Mga bagay na nalaman ko na mahalaga,
Hindi kaya kung bakit ako narito.

At kung gaano karaming mga bagay,
Na pinamamahalaang kong bumili,
Hindi kailanman kung ano ang gumawa sa akin,
Mas mabuti ang pakiramdam sa loob.

At ang mga pagkabahala at takot,
Ang araw na iyon ay sinaktan ako,
Sa katapusan ng lahat,
Gusto lang mawala.

Ngunit kung gaano ako nakaabot,
Sa iba kung kinakailangan,
Ay ang tunay na panukala,
Sa kung paano ako nagtagumpay.

At kung gaano ko ibinahagi,
Sa aking kaluluwa at puso,
Sa huli ay,
Ano ang naghiwalay sa akin.

At kung ano ang talagang mahalaga,
Ang aking opinyon ba sa akin,
At kung o hindi,
Ako ang pinakamahusay na maaari kong maging.

At gaano pa karaming kabaitan,
At mahal na maipakita ko,
Bago sabihin sa akin ng Panginoon,
Ito na ang oras ko.

43 Mula sa hanay
Ng sa mga pagsubok nagtagumpay

44 Pinili ang nangunguna
Sa palakasan, pabilisan at pangingisda

45 Bilang prinsipe ng bayan
Prinsesa’y pakakasalan

46 Si Agus wala nang iba
Ang hinirang na prinsipe ng bayan nila

47 Ngunit hindi ito natanggap
Ng pumangalawang humagilap

48 Sa parehong pangarap na matayog
Na sa sikmura’y bubusog

49 Anong pait sa pumangalawa
Ang ‘di mapanalunan ang prinsesa.

-06/25/2012
*Gintong Lupa Series

Nagtagumpay sa kursong abogasya
Negosyador bago naging Pangalawang Pangulo
Araw ng Kalayaan naging Hunyo 12 ang petsa
Napalawak serbisyo, naitatag MaPhilIndo.

-12/24/2014
(Dumarao)
*Pinuno Namin sa Panahong Pilak Collection