Ang edukasyon ay kayamanan na Hindi mananakaw ng sinuman. Napakahalaga ng edukasyon dahil dito nakasalalay ang ating kinabukasan.                                                    
      Nasabi ko ito dahil sa panahon ngayon, karamihang natatanggap sa trabao ay ang mga nakapagtapos sa pag-aaral at ang trabahong ito ay nagsisilbing tulay tungo sa kanyang kaunlaran pati na rin sa pakikipagsabayan sa agos ng buhay.
      Ang edukasyon ay susi sa pag-unlad upang makamit ang pag-unlad na ipinamamana ng ating sarili. Ito ang pundasyon natin upang makaahon sa kahirapan tungo sa tuluy-tuloy na kanlaran at kasaganahan na inaasam-asam natin at ng ating mahal na bayan.
      Ang edukasyon ay sadyang mahalaga sa lahat, noon hanggang ngayon. Ito ang pinakamatibay na pundasyon ng isang tao. Ito rin ang maaari naging dalhin saanman rayo pumunta at walang sinumang makaaagaw into sa atin.

Isang-libo, siyam na raan, siyamnapu't-siyam
Nang una nilang marinig ang pagtangis

Dalawang libo't labing-walo
Napakarami kong gustong bigkasin
Pero nauutal ako't lumalabas pagiging utak alipin
Para sa'yo sana, gusto ko pa ring sabihin,
Na, patawad Felipe, kung kay hirap **** mahalin

Wala ako nang tumangis ka kay Macoy
Huli kong nalaman ang tungkol kay Luisita
Masyado pa ba 'kong musmos upang ibigin ka?

Lubha lamang daw akong bata
Nagpupuyos ang damdamin
Walang pang kaalaman magdesisyon ng tama
Mapusok at madaling matangay
Manatili na lamang daw ako sa klase,
at kinabukasan ko'y sa mataas na marka ibase

Kaya't pinilit kong hindi pakinggan ang pagdaing mo
Ano bang alam ko upang magalit, maghimagsik?

Batid ko man ang kasaysayan mo sa mga prayle, kano't hapon, labis ko pa ngang inidolo si Luna't Bonifacio noon

Hindi ba't namatay rin sila sa kasibulan nang dahil sa'yo?
Natatakot ako, na balang araw iyon rin ang sapitin ko sa piling mo
Mainit ang puso ko, pero malamig ang paa't kamay
Hindi ko kayang palayain ka
Tipid ang boses ko upang ipagsigawan ka
Nagtagpo tayo sa panahong akala ko malaya ka na

Hindi ka pa pwedeng umiyak
Hangga't hindi pa tapos ang lahat
Ano bang alam mo upang magalit, maghimagsik?

Ngunit hindi ko kayang lumingon pabalik
Hindi ko kayang matulog muli nang wala ang 'yong halik
Hindi ko kayang mahimbing nang wala ang mga gunita

Dekada Sitenta.
Bungkos ng namumuong nana
Nilalapnos ng kumukulong tubig
Dumaranak ang dugo sa sarili **** balat
Tumatalilis at tinatanggalan ng bayag

Paiikutin ang roleta't ipuputok sa sintido
Ihihiga ang katawan sa bloke ng yelo
Papasuin ng upos ng sigarilyo
Ibabalanse ang katawan hangga't may lakas pa ang kabayo
Hindi ito mga metaporang naririnig ko lang sa mga kwento

Hindi na ako magtataka kung may diyos pa ba
A kung kahit isang beses nilingon ka man lang niya



Kung ang nakikita ng mata ay dumudurog ng puso
At ang mga salita ay pumapainlalang

Silang 'di nakaririnig ay dapat kalampagin
Hampasin ang higanteng pintuan at sipain
Ang pader na marmol na walang bintana
Galit na sumusunog ng patay na tala
Hindi kumakalma, pilit nagbabaga, nagtatangka

Ano bang alam ko upang magalit, maghimagsik?
Maaari ko bang palitan ng paglilingkod ang iyong biyaya?
Mas madali naman siguro magsalita
Kung 'di mo batid ang paghangos ng maralita


Mainit ang puso ko, pero malamig ang paa't kamay
Hindi ko kayang palayain ka
Tipid ang boses ko upang ipagsigawan ka
Nagtagpo tayo sa panahong akala ko malaya ka na

Nang masulyapan ka nang unang mabuksan ang aking paningin
Gusto ka lang naman palaging kita ng mata
Wala pa man natatakot na akong makitang umiiyak ka
Mas mapalad ba ang mga bulag o tulad kong piring ang mata?
Hinayaan mo akong maging alipin
Itinatatwa ko ang araw na namulat ako
Ang hirap naman kasing maka-usad mula sa'yo
Matapos mabura ang mga kasinungalingang sa'yo'y ibinabato
Kumbaga, ikaw 'yung maraming sakit na pinagdaanan, dadagdag pa ba 'ko?
Patawad
Oh, Felipe, kay hirap **** mahalin

Habang binabasa ko ang kasaysayan ****
Nagaganap pa rin hangang sa ngayon
Parang itinutulak ang aking sikmura
At ang balat ko'y nagsisiklabo
Hindi tumitigil ang mga luha

Ilang taon matapos maghalal ng bagong pangulo
Pinaulanan ng bala ang mga humihingi ng reporma


Dalawang-libo't apat
Matapos ang tatlong dekada
Mga batas na pabor lang sa mayama't may kaya

Gusto lang naman namin mabuhay
Nang hindi inaagaw ang aming kabuhayan
Nagtatanim ng bala't hindi binhi
Umaani ng bangkay hindi punla

Lupa mo'y hinulma ng dugo
Parang imbes na pataba ay pulbura ang inaabono
Para bang ang buhay ko sa'yo'y Walang katapusang pakikibaka
Para bang ang inaani ko'y dusa sa Buong buhay na pagsasaka


Dalawanlibo't-siyam
Matapos ang apat na taon

Kinikitil nila isa-isa ang mamamahayag
Nilibing ng traktora't patong-patong ang buto't balat
Pinagkanulo mo at hayagang pumayag
Mga berdugong hinayaan mo lang lumayag

Dalawang libo't labing-lima
Nangingisay sa walang habas na pangraratrat
Hanggang huling hininga'y maubos, mawala sa ulirat
Apatnapu't-apat **** mandirigma
Lumusong sa mapanganib na kagubatan na walang dalang sandata o pananggalang man lang
Malupit ka, hanggang saan ipagtatanggol ang laya mo?
Hindi pa ba sapat ang lahat ng luha?
Nagsasakripisyo para sa hindi siguradong pagkakakilanlan bilang Pilipino


Ikalawang Milenya.
Ngayon naririnig ko na ang pagpapatahimik laban sa karapatan **** magpahayag
Nagsasakripisyo ng dugo ng mga tupa
Para sa huwad na pag-unlad
Pinapatay ng bala ang uhay
Habang matapos tapakan ang upos ng sigarilyo,
Pagtatalunan ang dilaw at pula
Kung sino ba ang mas dakila
Aastang **** na tagapagligtas
Na siyang hawak ang lahat ng lunas
Napakarami nang diyos sa kasaysayan
Pawang dinikta, ibinigkis ang kalayaan

Ninais kong mahiga na lamang at hintayin ang bukang liwayway
Na pinangarap din noon ng mga ilustrado't rebolusyunaryong mararangal
Wala nang lunas ang sumpa ng edukasyon
Magpalaya ng isipang noo'y nakakahon

Wala sa akin noon ang lakas ng bagyo
Hanggang sa nabatid kong malulunod na rin ako
Wala akong nagawa kundi tumangis

Felipe, lumuluha ka rin ba? nasasaktan ka pa ba o manhid ka na?

Gayunpaman, tahan na, Felipe, tahan na.

Sa pag-aaral natin ng panitikan ay mababatid natin ang mga Pilipinong pumanday ng ating matatayog at mararangal na simulain na naging puhunan sa pagbuo ng isang lipunan.
      Sa pamamagitan ng iba't ibang uri ng panitikan, mapalalawak at magagawang mahusay ng isang **** ang pagtuturo ng aaignaturang Filipino.
      Maaaring maiakma ang iba't ibang istratehiya upang mahikayat nang lubos ang interested ng mga mag-aaral at hawing kawili-wili ang oras nila lalo na sa pagbabasa sa pamamagitan ng paggamit ng tula, kwento, sanaysay, talambuhay, awit, bugtong, salawikain, sawikain, balagtasan at iba pa.
      Mahalagang maituturing ang panitikan sa edukasyon sa maraming paraan tulad ng mga teleseryeng napapanood sa telebisyon na kadalasang pinanonood ng mga kabataan na siyang kapupulutan ng maraming aral at magandang halimbawa sa buhay ng tao.
      Ang panitikan ay laging kasama sa kurikulum ng bawat paaralan bagamat ang bawat rehiyon ay mayaman sa tradisyon at kultura. Ang mga pasalindilang panitikan ay napapangkat sa mga sumusunod na uri ayon sa anyo ng pagkakatulad ng mga ito: kuwentong bayan, kasabihan, bugtong, salawikain, sawikain, sabi-sabi, palaisipan at balagtasan. Naglalarawan ito sa kanilang katutubong katalinuhan, kaalaman, karanasan, pananampalataya at iba pa.
      Patuloy ang pamumunga ng panitikang Filipino sa pamamagitan ng mga makabagong manunulat na may paninindigan at pagpapahalaga sa ugat, kasaysayan, kultura at lipunan. Mayabong itong nabubuhay sa patabang kaalaman at kamalayan, patubig ng limbagan at midya at paaraw sa modernisasyon at globalisasyon.
      Ito ang isa sa likas na tumutulong sa tagumpay ng isang banda at bawat bansa sa buong mundo. Kayamanang hindi mawawala.

Sinikap mag-aral, nilakad ang paaralan
Upang may grado na ipapakita sa ama na siyang ipagmamayabang
Nagtapos sa elementarya na  kabilang sa mataas na seksyon
-Hinay -hinay inakyat ang tagdan ng dunong

Sa paaralang sekondarya ay namayagpag
Sa pangkat ng namumukadkad na bulaklak - Waling-waling na mahalimuyak
Nakinig sa ikalawang magulang at nadagdagan ang kapurit na  katalinuhan

Sa taong dalawang libo't walo ay masyadong seryoso
Puno ng mga tala ang mga kwaderno
Di man pala - kaibigan,
Kaklase sa nakaraan ay natatandaan

Sa ikalawang taon sa sekondarya na edukasyon
Agila naman ang kinabibilangan
Mandaragit at salinlahi ng pambansang ibon
Malapad na balawis, sa pagkumpay sa
dagat ay dumadaluyong

Walang kamuwang-muwang nang nahagip ng pag-ibig sa isang tingin
Kung kailan nag-umpisa sa paggawa ng tula
Dahil ba kay Dessa o di kaya
talento na Kanyang biniyaya

Nagpakapagod ka dahil gusto **** kumita.
Nagpaka-alipin ka upang makaahon ka.
Nagtiis ka sa ibang bansa para sa iyong pamilya.
Nilisan ang bayan dahil trabaho'y pinagkaitan ka.

Ano ngayon kung wala kang pinag-aralan?
Masusukat ba ang tagumpay sa antas ng edukasyon?
Kailangan bang magkatulad ang bawat propesyon,
O tanggapin ang isang marami na ang kontribusyon?

Dumarami na ang populasyon ng ating bansa.
Kakaunti naman ang ating kuwalipikadong manggagawa.
Marami ang tambay sa bahay at walang ginagawa.
Nakapagtapos nga, hindi naman matanggap sa ibang kompanya.

Kaya, ang iba'y nanatili sa bukirin at doo'y nagsasaka.
Hindi matanggap na walang trabahong karapat-dapat sa kanila.
Kahit dalawang taong kursong bokasyonal ang natapos nila,
Naghihintay pa rin sa wala hanggang sa pag-asa'y maglaho na.

Anong uri ba ng trabaho ang katanggap-tanggap sa lipunan?
Ang nakakaangat lang ba ang p'wedeng bigyan ng posisyon?
Paano naman ang walang pinag-aralan, pero pasado sa kuwalipikasyon?
Papansinin ba sila ng gobyerno at bibigyan ng solusyon?

Sa bagong gobyerno, pagbibigay ng trabaho'y bigyan sana ng pansin,
Sa mga manggagawang hanggang ngayo'y walang trabaho pa rin,
Maging ang mga nakapagtapos at magtatapos pa mandin,
Huwag nating hintaying lahat sila ay lumayas sa lupang sinilangan natin.

I.
Time passes, another
batch of refugees and migrants. Cities turn into
new houses of gambling and vicious cycles.
Some say only machines can speak clearly
and most humans have lost what they have earned
throughout all this time, just right on schedule.

To own our language,
and the relationships it sets into motion,
we learn painfully, repeatedly like sunrise
and sunsets.
Claiming our own spaces and demons
hidden in our conveniences and reflex routines,
and learning the tricks that has kept peoples
from fully healing from broken promises
and betrayals throughout time.

We own up to our language and its demons
every day and night that we toss and turn
into something feasible, edible, livable.


II.
Iba ibang uri ng digma.
duguang kasaysayang binabaong buhay
binubura ang lakas at memorya tulad ng siyudad
ng Songdo sa South Korea na ang ibig sabihin
ay "city with no memory".

Ito din ang isa sa mga modelo para sa New Clark City
na tinatayo sa Luzon. Sa dalawahang mga pamamaraan
ng mga naghahari-harian, nakikibaka ang anakpawis,
nakikibaka ang kamalayan ng pagpapasya at pagwasto
sa mga pagkakamali, na paulit-ulit na sinusubukang
patayin sa iba ibang mukha.

Mula pa sa panahon ng mga lolo at lola noong 1940s
hanggang ngayon, patuloy ang mga pag-eexperimento nila at paggamit ng panlilinlang  at dahas, sa ngalan ng kalusugan, edukasyon at batas, upang ipain ang buhay sarili, lasunin ang lupang kinakain ang sarili. Kung hindi tayo mag-aaral at mag-iingat din, tayo mismo ang papatay sa mga sinisimulan. #

Minsan ako'y napapaisip,
Kung bakit pa ako pumapasok sa eskwelahan,
Pumapasok ba ako para mag-aral?
Eh pakiramdam ko wala naman akong natututunan,
Kabisado ko lahat, ngunit ni isa, wala akong naiintindihan.
Bakit pa ako nag-aaral?
Para ba sa ito aking kapakanan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit wala naman talaga akong natututunan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit ito ang dahilan ng aking kalungkutan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit nalilimutan ko na magkaroon ng mga kaibigan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit nasasakripisyo na ang aking kalusugan?
Para ba talaga ito sa aking kapakanan, kahit kayo at hindi ako nasisiyahan?
Kayo lang ang natutuwa sa mga matataas kong marka,
Ang mga grado at papuring aking natatamasa, hindi sapat para gawin akong masaya
Nasasakal na ako, gusto kong makahinga
Nakaka-pagod mag-aral lalo na't hindi ko naman gusto ang aking ginagawa
Sinasagad ko ang aking sarili, para kayo't maging
Puyat na puyat,
Pagod na pagod,
Bagsak na ang katawan
At ginagawa lang nilang katatawanan ang aking kapaguran
Hindi nila pinahahalagahan ang aking nararamdaman,
Tao rin ako napapagod, nasasaktan.
Sana maisip niyo rin na gusto kong mag-aral, mag-aral ng hindi napipilitan
Gusto kong mag-aral ng may natututunan
Ayokong maging basehan ang aking mga marka ng aking pagkatuto
Gusto kong pumasa hindi lang dahil basta't kabisado ko at may naipasa
Gusto kong pumasa dahil ako'y may natutunang mga aral na aking dadalhin hanggang sa aking kamatayan.
Bakit pa ako nag-aaral?
Dahil naniniwala akong may makikita akong pagbabago, may makakatagpong **** na babago ng aking pananaw tungkol sa totoong kahulugan ng edukasyon at pagkatuto.

Ikaw ang dahilan kung bakit kahit gabi'y hindi pa din madilim ang kalangitan,
Para bang palaging may liwanag kapag ika'y nasisilayan,
Ikaw ang magiging sandalan ng mga takot at pangambang hindi ko mapakawalan,
Gusto kong lagi kang nandiyan, upang mga dalahi'y palaging gumaan.

Sayo ko naramdaman na kahit hindi tayo mag-usap ay nagkakaintindihan,
Yung tipong isang ngiti mo lang, kahit el ninyo'y iihip ang amihan,
Oo, ikaw ang nagbibigay sa akin ng ginhawa,
Isang yakap mo lang parang ako'y nakauwi na.

Mahal, sa daang tatahakin nati'y sa isa't-isa tayo'y kumapit,
Walang bibitaw kahit na ang dadaanan nati'y minsan ay magiging masakit,
May lungkot, maraming takot, maraming alaala ng kahapon,
Pero hindi tayo susuko, madapa ma'y palagi tayong tatayo.

Ikaw ang magiging inspirasyon, sa pagpapagal at pagpupuyat dahil sa edukasyon,
Ikaw ang magiging sandalan sa mga hinaing ko at mapapagdaanan,
Ikaw ang siyang magbibigay lakas sa akin upang ipagpatuloy yaring takbuhin,
Hanggang sa araw na masabi ko sayong, "mahal ko, doktor na tayo."

Iboboto ko nang matuwid
Para sa asensong walang patid
Buong Team PNoy – sa senado ko ihahatid

Sonny Angara – hatid niya ang solusyon
Para sa atin, trabaho’t edukasyon

Bam Aquino – nasa dugo ang katapangan
Marangal, malinis na pangalan

A.P. Cayetano – Presyo, Trabaho at Kita
Ibabalanse niya

Chiz Escudero – subok na sa senado
Kabataan ay hindi mabibigo

Risa Hontiveros – tayo’y ipaglalaban
Ayaw niya sa korapsyon at katiwalian

Loren Legarda – marami nang nagawa
Bida sa kanya ang masa

Jamby Madrigal – kakampi ang mahirap
Galit sa korap

Ramon Magsaysay, Jr. – isa ring kampeon ng masa
Katulad ng kanyang ama

Grace Poe – magalang at maaasahan
Sagot siya sa kahirapan

Koko Pimentel – ayaw sa madaya
Katiwalian ay susugpuin niya

A. Trillanes – produktibo sa senado
Marami nang nagawang batas ito

Cynthia Villar – ang Mrs. Hanepbuhay
Siya ang ating kaagapay

Dadalhin ko sa senado
Mga pambato ng pangulo
Dahil kailangan sila ng mga Pilipino.

-05/12/2013
(Dumarao)
*My Yellow Poems Collection…written on the day before the Elections

Maraming panahon ang lumipas
wala paring pag babago
tama na wag na maging tanga
mga taong gahaman sa kaban ng bayan
wakasan na ...

anung silbi ng edukasyon
kung may mga taong hinahayaang
mamuno at nag sisilbi lmang
konsomisyon.

Harapin hamon
Layon ng edukasyon
Magsilbing timon

Pag-uumpisa ng bagong kabanata,
Pagbuklat sa bagong pahina,
Mga bagong pagsubok ang naghihintay,
Sa bagong yugto ng iyong buhay.

Sana'y makamit mo ang iyong mga pangarap,
Sana'y maging maligaya ka sa iyong hinaharap,
Sana'y di mawala ang iyong ngiting dala-dala,
Na lalong nagpapalabas ng iyong tunay na ganda.

Edukasyon, pamilya, kasiyahan, pag-ibig,
Ilan sa mga bagay na unti-unting papasok sa iyong daigdig,
Baka hindi ngayon,  baka hindi rin bukas,
Subalit ang araw na 'yan sa'yo ay di lalampas.

Patuloy na mangarap, ngumiti at lumipad,
Patuloy na maging mabait kahit saan man mapadpad,
Patuloy na maging mapagkumbaba kahit kailan,
At huwag kalimutang ngumiti sa saya or lungkot man.

Isa ini ka ti-on
Ginakabig nga maragtason
Bangud yara ikaw upod namon

Oh halangdon ang imo ngalan
Kay kami sa imo labi sa tanan
Kanami pamati-an, kanami pamatyagan

Sa imo pagtatap ipahamtang
Kon kami yara sa alang-alang
Ikaw isa ka mananabang

Gani imo ipadayon ang edukasyon,
Maayong lawas, agrikultura nga mainuswagon,
Pangabuhian kg pagbuhis nga eksaktuhanon

Gob. Tanco, ikaw don guid! Ikaw don guid…
Ang tampad nga naga-ulikid
Gani salamat guid! Salamat guid!

Lantawa kay naghugpong ang bilog nimo nga banwa
Agud ipakita sa bug-os naton nga probinsya
Nga kami naga-apin guid sa imo kg sa iya

Matuod nga malipayon man ini nga ti-on
Para sa amon tanan nga mga Dumaraonon
Bangud amon kasimanwa ang subong gobernador namon!

-10/13-14/2013
(Dumarao)
*for Gob. Tanco’s 69th Birthday